محمد کشاورز بخشایش
محمدعلی عبادی
مهدی تلخابلو

بررسی دلایل فرار آب از سد مخزنی آرباتان واقع در استان آذربایجان شرقی و در 50کیلومتری شمال شرق تبریز، هدف اصلی تحقیق حاضر است. گنجایش نهایی سد 27 میلیون مترمکعب بوده و آب آن از طریق یک کانال بتونی به طول 26 کیلومتر از سرشاخه­های تلخه رود تامین شده است. این سد در سال 1384 آبگیری شده و 5 سال بعد به دلیل فرار آب، مخزن آن تخلیه شده است. بررسی­ها نشان می­دهد که ساختگاه بر روی سازند تبخیری و مارن های ژیپس دار با میان لایه های ژیپس قرارگرفته و در عمق 35متری، یک لایه نمکی نیز در محدوده مخزن شناسایی شده است. به نظر می­رسد که آب از طریق انحلال لایه های ژیپسی و ایجاد فروچاله ها به لایه نمک رسیده و باعث  انحلال آن و تشکیل کانال های زیرزمینی شده است که در نهایت منجر به فرارکامل آب از مخزن گردیده است. روند عمومی فروچاله‎ های داخل مخزن، امتداد شکاف های ایجاد شده در اثر فرونشست زمین و نیز یکسان بودن امتداد دهانه های ریزشی در پایین دست سد با امتداد لایه بندی منطقه، از شواهد تایید این نتیجه­گیری هستند.

سد آرباتان, فرارآب, انحلال نمک, لایه های ژیپس دار, آذربایجان شرقی