مجتبی حیدری زاد
سیدعلی آقایی
مهدی عبداللهی منصورخانی

پولیه خرکت یکی از بارزترین پدیده­های کارست سطحی در استان خراسان رضوی است که در 55 کیلومتری شمال شرق شهر مشهد قرار دارد. این پولیه عمدتا از واحدهای کربناته سازند مزدوران (Jmz1, Jmz2 & Jmz3) تشکیل شده است. علاوه بر آن، واحدهای تبخیری سازند شوریجه در شمال پولیه و هم­چنین رسوبات متعلق به کواترنری در منطقه وجود دارد. در این مطالعه 28 نمونه از واحدهای کربناته سازند مزدوران و هم­چنین 5 نمونه از رسوبات کواترنری برداشت شده و میزان عناصر Ca ، Mg، Sr، Mn و Fe در این نمونه­ها اندازه­گیری گردیده است. در ادامه نقشه پراکندگی این عناصر در منطقه تهیه و هم­چنین فرآیند تحلیل عاملی بر روی آن­ها صورت گرفته است. هدف مطالعات تشخیص عوامل موثر و کنترل کننده ژئوشیمی پولیه خرکت و هم­چنین مکان­های مستعد برای تجمع عناصر اقتصادی در پولیه با توجه به ژئومورفولوژی خاص آن بوده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان دهنده این موضوع است که پدیده دیاژنز متئوریک با توجه به افزایش Mn و Fe و کاهش Sr و نسبت Sr/Mn مهم­ترین عامل کنترل کننده ژئوشیمی پولیه خرکت است. افزایش میزان Fe و Mn در نمونه­های کربناته بر اثر تاثیر فرآیندهای دیاژنتیکی در یک محیط نسبتا احیایی تا کم اکسیژن صورت گرفته است. هم­چنین افزایش میزان این دو عنصر و کاهش میزان Sr در نمونه­ها می­تواند در ارتباط با ضریب توزیع این عناصر و هم­چنین  تمرکز آن­ها در محلول­های دیاژنزی باشد. از طرفی، مطالعه و رسم نقشه­های پراکندگی عناصر فوق به همراه نقشه نشانه­های عاملی ((Factor Score Map نشان دهنده این مسئله است که میزان عنصر Fe در پایین دست پولیه خرکت افزایش چشمگیری می یابد و به 7500 ppm می رسد و این احتمال را به وجود می­آورد که رسوبات آبرفتی در پایین­دست پولیه با توجه به شیب کم آن نسبت به سایر بخش­های پولیه می­تواند به عنوان تله­های ژئوشیمیایی برای عناصری باشند که در بالادست پولیه انحلال یافته است.

ژئوشیمی, پولیه کارستی, واحدهای آهکی کارستی شونده, سازند مزدوران, خرکت, مشهد