فاکتورهای کنترل کننده توزیع عناصر اصلی، فرعی، جزئی و نادر خاکی در نهشته لاتریت داش آغل، شرق بوکان، استان آذربایجان غربی، شمال غرب ایران

نهشته لاتریت داش­آغل در فاصله 20 کیلومتری شرق شهرستان بوکان، جنوب استان آذربایجان غربی (شمال غرب ایران) واقع می­باشد. این نهشته به صورت لایه­ها و عدسی­های منفصل چینه­سان در مرز بین دولومیت­های سازند الیکا (تریاس) و ماسه­سنگ­های سازند شمشک (ژوراسیک) توسعه یافته است. مطالعات کانی­شناسی نشان می­دهند که هماتیت، گوتیت، کائولینیت، کلریت، مونت­موریلونیت، ایلیت، بوهمیت، کوارتز، روتیل و پیریت کانی­های اصلی کانسنگ­های لاتریتی می­باشند. بر اساس داده­های شیمیایی، این نهشته به سه تیپ، (1) فریت، (2) فریت کائولینیتی و (3) کائولینیت بوکسیتی قابل تقسیم­بندی است. بررسی ضرایب همبستگی و الگوهای توزیع عناصر در یک نیمرخ انتخابی دلالت بر نقش موثر عناصر Al و Si در توزیع و تمرکز عناصری نظیر Cr، Sc، Ba، Cs، Ga، Hf، Nb، Ta، Th، و REEs در کانسنگ­ها دارد. توزیع ناموزون عناصر نادر خاکی در نیمرخ مورد مطالعه، منشاء نابرجا را برای نهشته نشان می­دهد. نتایج بدست آمده از مطالعات زمین­شیمیایی پیشنهاد می­کنند که رفتار عناصر در طی توسعه کانسنگ­ها تابعی از عواملی چون تغییر در شیمی محلول­های هوازده کننده (pH و Eh)، مکانسیم­ آهن­زدایی- آهن­زایی، جذب سطحی، روبش توسط اکسیدهای فلزی، شدت لاتریت­زایی، حضور در فازهای مقاوم در برابر هوازدگی و تثبیت در فازهای نئومورف می­باشد. بررسی­های زمین­شیمیایی بیشتر ثابت می­نمایند که توزیع و تثبیت عناصر نادر خاکی در کانسنگ­ها توسط کانی­های رسی (کائولینیت، کلریت، مونت­موریلونیت، و ایلیت)، بوهمیت، روتیل، زیرکن، سریانیت، باستنازیت، و زینوتایم صورت گرفته است.

Keywords:

لاتریت , زمین شیمی , توزیع عناصر , داش آغل , بوکان