مرتضی یوسفی - سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
رضا بهبهانی - سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور

سازند نایبند با سن تریاس پسین (نورین-رتین) به طور گسترده در زیر پهنه طبس در خاور ایران مرکزی رخنمون دارد. این سازند با 1410 متر ستبرا در ناحیه پروده، عمدتا از ماسه­سنگ، آهک ماسه­ای، مارن، شیل­ زغال­دار (افق­های زغال­دار) و شیل تیره تشکیل شده است. هدف از این مطالعه، بررسی ژئوشیمی آلی، پتانسیل هیدروکربن­زایی، نوع کروژن، بلوغ حرارتی و شناخت شرایط رسوب­گذاری سازند نایبند می­باشد. 86 نمونه از شیل­های زغالی و شیل­های تیره برداشت شد و مورد آنالیز راک-اول VI قرار گرفت. نتایج آنالیز ژئوشیمیایی نشان می­دهد که مقدار کربن آلی کل در شیل­های زغالی بیش از 4 درصد وزنی و در شیل­های تیره کم­تر از 4 درصد وزنی است. با توجه به شاخص­هایی نظیر S1، S2 و S1+S2، سازند نایبند توان ضعیفی برای تولید هیدروکربن دارد. با توجه به مقادیر شاخص­ هیدروژن، نمونه­ها عمدتا گاز­زا (شیل­های تیره) تا دارای پتانسیل ضعیف تولید (شیل­های زغالی) هستند. بررسی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که بیش­تر کروژن­های این سازند در شیل­های زغال­دار از نوع IV و در شیل­های تیره از نوع III و IV هستند. مقادیر انعکاس ویترینیت شیل­های زغال­دار (84/0-12/1درصد) نشان می­دهد که شیل­های زغال­دار در مرحله بالغ (به دلیل غنی بودن از مواد آلی اکسید شده دارای توان اندک هیدروکربن­زایی) قرار گرفته­اند. چگونگی توزیع نقاط در نمودار تعیین رخساره آلی بیانگر وجود رخساره­های آلی غالب D و CD (شرایط رسوبی شدیدا اکسیدان تا اکسیدان) برای این واحد سنگی است. بر اساس مقادیر شاخص هیدروژن و کربن آلی کل، اکثر نهشته­های مورد مطالعه در شرایط افت نسبی سطح آب دریا نهشته شده­اند.

سازند نایبند, ژئوشیمی آلی, هیدروکربن زایی, کروژن, رخساره آلی