اثر شوری و خشکی بر رشد، کارایی مصرف آب و غلظت سدیم و پتاسیم دو ژنوتیپ گندم بهاره آبی و دیم

چکیده: سابقه و هدف: اثرات تنش خشکی و شوری از نظر کمبود آب در گیاه شبیه به هم هستند، اما در تنش دراز مدت شوری، گیاه علاوه بر تنش خشکی تحت تاثیر تنش زیادی یون و اسمز بالا هم قرار می گیرد. استان گلستان دارای خاک هایی با درجات مختلف شوری (با بیش از 38 درصد اراضی شور) و شرایط مختلف زراعت (آبی و دیم) می باشد. هدف از آزمایش بررسی و شناخت فیزیولوژیکی با اندازه گیری هایی از برخی صفات رشدی، کارایی مصرف آب و غلظت های سدیم و پتاسیم گیاه روی ارقام متحمل گندم آبی و دیم بود. مواد و روش ها: آزمایش به صورت گلدانی و در گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان واقع در پردیس جدید به صورت فاکتوریل با دو رژیم رطوبتی (5 و 75 درصد تخلیه از رطوبت قابل استفاده خاک)، چهار سطح شوری (5/4، 5/6 و 8 دسی زیمنس بر متر و بدون شوری به عنوان شاهد) و دو رقم (رقم آبی20-87-N و رقم دیم کریم) در قالب طرح پایه کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. بر اساس نتایج آزمایش سال قبل ژنوتیپ 20-87-N برای شوری متوسط و شرایط آبی و رقم کریم برای شرایط دیم، مناسب بودند که به عنوان مواد آزمایشی انتخاب شدند. صفات اندازه گیری شده شامل سطح برگ، وزن خشک بخش های مختلف هوایی گیاه، تعداد روزنه ، عناصر پتاسیم و سدیم به تفکیک برای برگ و ساقه، کل مصرف آب در طی دوره کاشت تا رسیدگی، کارایی مصرف آب دانه و بیوماس، اجزای عملکرد و عملکرد بودند. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که ژنوتیپ 20-87-N سطح کل برگ بوته بالایی نسبت به رقم کریم دارد، اما تراکم روزنه در آن نسبت به کریم کمتر است. ژنوتیپ 20-87-N در تیمار خشک تر، یعنی 75 درصد تخلیه از رطوبت قابل استفاده خاک، عملکردی برابر با رقم کریم (20/1 گرم مقابل 16/1 گرم در بوته) داشت. در شرایط مرطوب تر، یعنی 5 درصد تخلیه از رطوبت قابل استفاده خاک، عملکرد ژنوتیپ 20-87-N نسبت به رقم کریم بالاتر (00/2 گرم مقابل 64/1 گرم در بوته) بود. رقم کریم در شرایط خشک تر کارایی مصرف آب دانه بالاتری نسبت به شرایط مرطوب داشت، اما ژنوتیپ 20-87-N برعکس آن بود و در شرایط مرطوب کارایی مصرف آب بالاتری نسبت به شرایط خشک از خود نشان داد. غلظت سدیم در ساقه حدود دو برابر برگ (به ترتیب 58/0 و 32/0 درصد) بود که با افزایش هر واحد در میزان شوری خاک تا 8 دسی زیمنس بر متر تقریبا 068/0 و 025/0 درصد به ترتیب بر غلظت سدیم در برگ و ساقه افزوده گردید. در تیمار 75 درصد تخلیه از رطوبت قابل استفاده خاک غلظت سدیم برگ در شوری 5/6 دسی زیمنس بر متر به 5/0 درصد رسید اما در 5 درصد تخلیه از رطوبت خاک غلظت سدیم برگ با سرعت کندتر افزایش یافت و در شوری 8 دسی زیمنس بر متر به این مقدار رسید. از نظر نسبت Na+/k+ ساقه و برگ اختلافی بین دو ژنوتیپ مشاهده نشد، اما با افزایش در شوری خاک این نسبت برای ساقه و برگ کاهش یافت. نتیجه گیری: ژنوتیپ 20-87-N برای شرایط آبی با شوری متوسط تا پائین مناسب می باشد و رقم کریم برای شرایط دیم مناسب می باشد. تا شوری 8 دسی زیمنس بر متر بین نسبت پتاسیم به سدیم ژنوتیپ ها اختلاف مشاهده شد که از این اختلاف می توان در شناسایی تحمل به شوری ژنوتیپ ها استفاده نمود.

Keywords:

اارقام گندم , شرایط دیم , تنش شوری , کارایی مصرف آب و نسبت پتاسیم به سدیم