بررسی برخی ویژگیهای کیفی گیاه رزماری تحت تاثیر محلولپاشی انواع ترکیبات غذایی در زمانهای برداشت مختلف

گیاه دارویی رزماری در عطرسازی و صنایع آرایشی استفاده می شود و خواص دارویی مانند ضد باکتری، ضد قارچ، ضد سرطان، ضد نفخ دارد. محلول پاشی کودهای زیستی شامل اسیدهای آمینه، هورمون ها و ورمی واش، ضمن اثربخشی سریع موجب حفظ جنبه های اقتصادی و محیط زیست می شود. به طور کلی محرک های زیستی اسیدآمینه ای و هورمون های محرک رشد گیاه، موجب بهبود جذب مواد غذایی و افزایش فتوسنتز و عملکرد گیاه می شوند. ورمی واش نیز شامل، عناصر ریز مغذی، باکتری های تثبیت کننده نیتروژن و حل کننده فسفات، هورمون های رشد گیاهی و اسیدهای آمینه است. همچنین، زمان برداشت بر میزان ترکیب های موثره گیاهان دارویی تاثیر دارد، زیرا کمیت و کیفیت اسانس اندام گیاه در زمان های مختلف متفاوت می باشد. بنابراین، با توجه به لزوم مدیریت تغذیه گیاهی در راستای افزایش و پایداری تولید و حفظ محیط زیست، این تحقیق با هدف بررسی تاثیر زمان های مختلف برداشت و محلول پاشی انواع ترکیبات غذایی بر برخی ویژگی های کیفی و فیزیولوژیک گیاه دارویی رزماری انجام شد. این آزمایش در سال 95-1394، به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا گردید. سه زمان برداشت، برداشت پاییزه (اواخر پائیز)، برداشت بهاره (اواخر بهار) و برداشت مجدد از بوته هایی که در پاییز گذشته یک بار برداشت شده بودند (اواخر بهار)، به عنوان عامل اصلی و محلول پاشی ترکیبات غذایی شامل: آمینول فورته (یک لیتر در هکتار)، هیومی فورته (یک و نیم لیتر در هکتار)، اسید سالیسیلیک (200 میلی گرم در لیتر)، جیبرلین (300 میلی گرم در لیتر)، ورمی واش و شاهد به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. اولین مرحله اعمال تیمارهای محلول پاشی در اوایل پاییز و دومین مرحله در اواخر زمستان 1394 انجام شدند. هر مرحله محلول پاشی حدود سه ماه قبل از زمان برداشت اعمال شد. برهمکنش برداشت پاییزه و هیومی فورته بیشترین میزان پروتئین (25 میلی گرم در لیتر) را داشت. از برهمکنش برداشت بهاره و محلول پاشی با جیبرلین بیشترین میزان کلروفیل a (05/4 میلی گرم در گرم) و درصد و عملکرد روغن (98/1 و 66/69 کیلوگرم در هکتار) با ورمی واش بیشترین میزان فسفر (7845 پی پی ام) و عملکرد ماده خشک (3683 کیلوگرم در هکتار)، با هیومی فورته بیشترین میزان درصد و عملکرد اسانس (68/1 و 73/61 کیلوگرم در هکتار) و با اسید سالیسیلیک بیشترین میزان هیدرات کربن محلول (016/0 میلی گرم گلوکوز در گرم) در شاخساره اندازه گیری شدند. در برهمکنش برداشت مجدد از بوته های برداشتی در پاییز قبل و آمینول فورته، هیومی فورته و ورمی واش به-ترتیب، بیشترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز (016/0 میلی گرم پروتئین در دقیقه در وزن تر)، نیتروژن (11400 پی پی ام) و پتاسیم (6716 پی پی-ام) حاصل شدند. اسیدهای آمینه به صورت محلول پاشی از طریق روزنه های برگ سریع تر جذب شده و در ساخت نیتروژن، پروتئین و کلروفیل شرکت می کنند. بنابراین اسیدهای آمینه هیومی فورته و آمینول فورته موجب افزایش نیتروژن، پروتئین، کاتالاز و عملکرد ماده خشک شدند و هیومی فورته با شرکت در فرآیند ساخت متابولیت های اولیه و ثانویه در ارتباط با رشد و توسعه گیاه و به عنوان یک عامل محرک تولید، سبب افزایش درصد و عملکرد اسانس رزماری شد. جیبرلین نقش ساختاری در ساختمان کلروپلاست دارد و این هورمون گیاهی، احتمالا به علت پتانسیل بالای رزماری میزان سنتز کلروفیل و به علت افزایش توانایی اسیمیلاسیون در تولید متابولیت های ثانویه عملکرد روغن رزماری را افزایش داد. اسید سالیسیلیک موجب حفظ سطح بالای هیدرات کربن در کلروپلاست رزماری شد. ورمی واش، محتوی فسفر به فرم معدنی و قابل جذب است و همچنین شامل مقدار بالایی پتاسیم به فرم های تبادلی و غیر تبادلی می باشد و به علت جذب سریع و مستقیم عناصر غذایی و هورمون های رشد می تواند میزان فسفر و پتاسیم و عملکرد ماده خشک رزماری را افزایش دهد. به طور کلی برداشت بهاره و محلول پاشی با ترکیب اسیدآمینه دار به علت تازگی برگ ها و شرایط بهینه محیط جهت رشد و نمو، بیشترین تاثیر را بر بهبود میزان نیتروژن، پروتئین، درصد و عملکرد اسانس داشت. محلول پاشی با ورمی واش بیشترین تاثیر را بر افزایش عملکرد ماده خشک و بهبود وضعیت فسفر و پتاسیم رزماری در برداشت بهاره داشت.

Keywords:

اسیدهای آمینه , درصد اسانس , عناصر معدنی , هورمونها , ورمی واش