مرضیه جلیل شش بهره - دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج
محسن موحدی دهنوی - هیات علمی- دانشگاه یاسوج
بابک بحرینی نژاد - استادیار پژوهش- فیزولوژی گیاهان زراعی.مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
امین صالحی - استادیار- اکولوژی گیاهان دارویی گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج

سابقه و هدف: سرخارگل گیاهی علفی و چندساله، با نام علمی ((Echinaceae purpurea (L.) Munch متعلق به خانواده گل ستاره ای ها می باشد. تمام اندام گیاه سرخارگل ممکن است استفاده دارویی داشته باشد و به طور گسترده در تهیه قرص های دارویی و شربت استفاده می شود. نیتروژن نقش مهمی در پاسخ فیزیولوژیک گیاهان دارویی به تنش خشکی دارد. کاربرد کودهای زیستی نیتروژنه برای دست یابی به کیفیت مطلوب و پایدار و همچنین کاهش مصرف نهاده های شیمیایی حیاتی است. از این رو این آزمایش با هدف بررسی پاسخ عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیک سرخارگل به منابع شیمیایی و زیستی نیتروژن در سطوح مختلف آبیاری انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش در سال های زراعی 93- 92 و 94-93 در شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. آبیاری پس از 25، 50 و 75 درصد تخلیه آب قابل دسترس خاک به عنوان عامل اصلی و نیتروژن به عنوان عامل فرعی در پنج سطح شامل 80 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص، 40 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص، کود نیتروکسین (پنج لیتر در هکتار)، تلفیق نیتروژن (40 کیلوگرم در هکتار) و نیتروکسین (پنج لیتر در هکتار) و عدم مصرف نیتروژن (شاهد) در نظر گرفته شدند. صفات مورد اندازه گیری شامل کلروفیل a، کلروفیل b، محتوی کلروفیل کل، پرولین، قندهای محلول، پارامترهای فلورسانس کلروفیل و عملکرد زیستی بودند. یافته ها: نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف آبیاری و نیتروژن برای همه صفات (به جز اثر نیتروژن بر کلروفیل کل) معنی دار شدند. همچنین برهمکنش سه گانه سال× آبیاری × منبع نیتروژن برای همه صفات اندازه گیری شده (به جز قند های محلول) معنی دار گردید. مصرف نیتروژن طی دو سال آزمایش در آبیاری پس از 25 و 50 درصد تخلیه، محتوی کلروفیل برگ را افزایش داد. حداکثر و حداقل فلورسانس از تیمار 80 کیلوگرم نیتروژن به ترتیب در آبیاری پس از 25 و 75 درصد تخلیه در سال دوم بدست آمد. حداکثر عملکرد زیستی در سال اول (2/5105 کیلوگرم در هکتار) و در سال دوم ( 08/12178 کیلوگرم در هکتار) از تیمار آبیاری پس از 50 درصد تخلیه و تیمارهای تلفیق نیتروکسین و 40 کیلوگرم و 80 کیلوگرم نیتروژن بدست آمد. به طور کلی سرخارگل برای مقابله با تنش خشکی مقدار قندهای محلول و پرولین را در برگ افزایش و سطوح مختلف نیتروژن نیز میزان قندهای محلول و پرولین را در برگ تحت تاثیر قرار داد. نتیجه گیری: پیشنهاد می گردد که برای دست یابی به بیشترین عملکرد اندام هوایی، آبیاری پس از 50 درصد تخلیه آب قابل دسترس صورت گیرد. همچنین مصرف تلفیقی نیتروکسین و 40 کیلوگرم نیتروژن، جایگزین مناسبی برای مصرف80 کیلوگرم نیتروژن می باشد.

قند محلول, فلورسانس, کلروفیل, نیتروکسین