فرهود یگانه پور - دانشگاه تبریز
سعید زهتاب سلماسی - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه
جلیل شفق کلوانق - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه
کاظم قاسمی گلعذانی - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه

چکیده سابقه و هدف: خشکی یکی از استرس های اصلی است که اثر نامطلوبی بر عملکرد کمی و کیفی محصولات در بسیاری از نقاط خشک و نیمه خشک دنیا می گذارد و هدف از این تحقیق بررسی تاثیر تنش خشکی، کود شیمیایی و بیولوژیک و هورمون اسید سالیسیلیک بر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد در گیاه دارویی گشنیز می باشد. مواد و روش ها: آزمایش مزرعه ای به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1393 در استان کرمانشاه اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل آبیاری در سه سطح 60، 90 و 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A، کود در چهار سطح عدم مصرف کود (شاهد)، کود اوره به میزان 100 کیلوگرم در هکتار، کود بیولوژیک نیتروکارا و مصرف توام 50 درصد کود اوره + کود بیولوژیک نیتروکارا و اسید سالیسیلیک در دو غلظت صفر و یک میلیمولار استفاده شد. صفات مورد آزمایش شامل تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در هر چتر، تعداد بذر در هر چترک، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت بودند. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که خشکی باعث کاهش تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در هر چتر، تعداد بذر در هر چترک، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت گردید. در مقابل اسید سالیسیلیک و مخلوط کود اوره و نیتروکارا سبب افزایش معنی دار در صفات مورد آزمایش شد. اثر متقابل آبیاری × کود صفت تعداد بذر در هر چترک نشان داد که بیشترین و کمترین میانگین به ترتیب در تیمارهای آبیاری پس از 60 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A و کاربرد توام 50 درصد کود اوره + کود بیولوژیک نیتروکارا با میانگین 25/14 و تیمار آبیاری پس از 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A و عدم مصرف کود با میانگین 33/5 بدست آمد و همچنین مقایسه میانگین اثرات متقابل آبیاری × اسید سالیسیلیک بیانگر این موضوع است که بیشترین میانگین تعداد بذر در هر چترک در تیمارهای آبیاری پس از 60 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A و مصرف اسید سالیسیلیک با میانگین 91/13 و تیمار آبیاری پس از 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A و عدم مصرف اسید سالیسیلیک با میانگین 1/6 مشاهده شد و نیز مقایسه میانگین اثرات متقابل تیمارهای مختلف کود × اسید سالیسیلیک نشان می دهد که بیشترین و کمترین تعداد بذر در هر چترک به ترتیب در تیمارهای مصرف توام 50 درصد کود اوره + کود بیولوژیک نیتروکارا و مصرف اسید سالیسیلیک با میانگین 11/11 و تیمار عدم مصرف کود و عدم مصرف اسید سالیسیلیک با میانگین 8 یدست آمد. اثر متقابل آبیاری × کود × اسید سالیسیلیک هم در کلیه صفات آزمایشی (به جز تعداد بذر در هر چترک) معنی دار بود و بیشترین مقدار در تیمار مصرف اسید سالیسیلیک با مخلوط کود اوره و نیتروکارا در شرایط آبیاری معمول (60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و کمترین مقدار این صفات در تیمار آبیاری پس از 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A و عدم کاربرد کود و عدم مصرف اسید سالیسیلیک بدست آمد. نتیجه گیری: طبق نتایج بدست آمده، مصرف اسید سالیسیلیک در غلظت یک میلی مولار و کود بیولوژیک نیتروکارا در رفع اثرات منفی تنش نقش دارند و استفاده از آن ها می تواند به طور موثری باعث افزایش در عملکرد بذر و اجزاء عملکرد در گیاه گشنیز گردد.

شاخص برداشت, عملکرد بیولوژیک, کود نیتروکارا, گشنیز و وزن هزار دانه