حدیث نادی - گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
وحید حسینی - استادیار گروه جنگلداری دانشکده منابع طبیعی کردستان
کیومرث محمدی سمانی - گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی؛ دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

سابقه و هدف: مدیریت های مختلف جنگل علاوه بر تاثیر مستقیم بر خاک، به طور غیر مستقیم نیز از طریق تغییر یا تخریب پوشش گیاهی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک اثر خواهند گذاشت. ذخیره گاه ها از رایج ترین سیستم های حفاظتی در مدیریت اکوسیستمی جنگل های ایران می باشند که می توانند به طور مستقیم و یا غیر مستقیم خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک را تحت تاثیر قرار دهند. با توجه به اینکه در ایران مطالعات کافی جهت کمی سازی اثرات این نوع حفاظت بر روی خصوصیات خاک انجام نشده است لذا، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر مدیریت حفاظتی کوتاه مدت بر مهم ترین خصوصیات شیمیایی خاک ذخیره گاه گلابی وحشی چم حصار دلفان، انجام شد. بدیهی است ارزیابی تاثیرات حاصل از این نوع روش مدیریتی بر خاک می تواند راه گشای مدیران در زمینه ادامه این روند باشد. مواد و روش ها: برای نمونه برداری از خاک علاوه بر نواحی مرکزی و پیرامونی ذخیره گاه مورد بررسی، منطقه ای با خصوصیات فیزیوگرافی مشابه در خارج از ذخیره گاه (شاهد) انتخاب گردید. سپس سه ترانسکت 250 متری با فواصل 40 متر از ناحیه مرکزی ذخیره گاه به سمت ناحیه پیرامونی و خارجی ذخیره گاه با جهت شمال شرقی- جنوب غربی پیاده و در فواصل 20 متری بر روی هر ترانسکت از زیر نزدیک ترین پایه درخت گلابی یک نمونه ترکیبی تا عمق 10 سانتی متری خاک برداشت سپس مقادیر کربن آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، هدایت الکتریکی، اسیدیته و منیزیم خاک در آزمایشگاه اندازه گیری شد. در مجموع 36 نمونه خاک در سه ناحیه برداشت شد. پس از آزمون نرمال بودن توزیع مشاهده ها با آزمون کولموگروف اسمیرنوف، مقایسه میانگین ها با استفاده از تجزیه واریانس یک طرفه و مقایسه چندگانه میانگین ها با آزمون دانکن انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد از نظر آماری اختلاف معنی داری در مقادیر کربن آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، هدایت الکتریکی، اسیدیته و منیزیم خاک سه ناحیه وجود دارد. بیشترین میزان کربن آلی (57/9 درصد)، نیتروژن (25/0 درصد)، فسفر (32/4 میلی گرم برکیلوگرم)، پتاسیم (33/57 میلی گرم بر کیلوگرم) و هدایت الکتریکی (70/198 میکروزیمنس بر متر) در خاک ناحیه مرکزی و بیشترین میزان اسیدیته (62/7) و منیزیم (56/8 میلی گرم برکیلوگرم) در خاک ناحیه خارجی ذخیره گاه مشاهده گردید. به عبارتی از خارج ذخیره گاه به سمت ناحیه مرکزی میزان کربن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم و هدایت الکتریکی خاک روندی افزایشی و منیزیم و اسیدیته خاک روندی کاهشی داشته است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش حاکی از تاثیر مثبت مدیریت حفاظتی بر خصوصیات شیمیایی مطالعه شده در خاک است. درواقع حفاظت با کاهش تخریب ها و جلوگیری از ورود دام به عرصه حفاظتی باعث افزایش پوشش گیاهی و به دنبال آن تاثیر معنی دار بر خصوصیات شیمیایی خاک شده است. در واقع با توجه به نتایج بدست آمده از این پژوهش می توان بیان نمود که بکار گرفتن روش-های حفاظتی مناسب می تواند با حفظ و بهبود خصوصیات خاک و به علاوه پوشش درختی و گیاهی، زمینه پایداری اکوسیستم ها، حفظ و افزایش زادآوری در جنگل ها بخصوص جنگل های زاگرس را فراهم آورد.

حفاظت کوتاه مدت, خصوصیات شیمیایی خاک, ذخیره گاه گلابی وحشی, لرستان, زاگرس میانی