پرستو شریفی - دانشگاه تهران - پردیس کشاورزی و منابع طبیعی
مهدی شرفا - دانشگاه تهران/ پردیس کشاورزی و منابع طبیعی
محمد حسین محمدی - دانشگاه تهران/ پردیس کشاورزی و منابع طبیعی

سابقه و هدف: شور و سدیمی شدن خاک ها یکی از عوامل تخریب اراضی، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان به شمار می رود. ایران نیز در منطقه ای خشک و نیمه خشک قرار دارد و خاک های شور- سدیمی مناطق وسیعی از ایران را پوشانده اند. با توجه به اینکه خاک های شور- سدیمی خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی نامطلوبی دارند که باعث کاهش جذب عناصر غذایی توسط گیاهان و درنهایت افت رشد و عملکرد آن ها می گردد. کاربرد اصلاح کننده ها ازجمله مواد آلی، اغلب می تواند راهکاری مناسب در جهت اصلاح و بهبود باروری خاک های شور- سدیمی باشد. مواد و روش ها: در این پژوهش خاک شور-سدیمی شاهد از منطقه ی نظرآباد کرج جمع آوری و با سه سطح 1، 3 و 5 درصد از کودهای گاوی، ورمی کمپوست و آزولا (به عنوان اصلاح کننده ی آلی) مخلوط شد. سپس تیمارها به مدت پنج ماه تحت انکوباسیون در دمای 20درجه سلسیوس و رطوبت ظرفیت مزرعه قرار گرفتند. ویژگی های شیمیایی و فیزیکی اصلی خاک شاهد، کودها و نیز برخی ویژگی های شیمیایی و هیدرولیکی تیمارها قبل و بعد از انکوباسیون، مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: قابلیت هدایت الکتریکی خاک شاهد 13.09 دسی زیمنس بر متر و نسبت جذب سدیم آن 23.02 به دست آمد. بعد از دوره ی انکوباسیون، تیمار 5 درصد آزولا و ورمی کمپوست در پایین ترین سطح شوری قرار داشتند. کاهش پ هاش در تیمارها عمدتا غیرمعنی دار بود. بیشترین دامنه تغییرات نسبت جذب سدیم مربوط به تیمار 5 درصد کود گاوی با تفاوت غالبا معنی دار نسبت به تمامی تیمارها بود. به استثنای حالت رطوبت اشباع، تفاوت چندانی میان مقدار رطوبت در یک مکش معین در تیمارهای مختلف مشاهده نشد. در طول دوره ی انکوباسیون میزان کل خلل و فرج در تمامی تیمارها، به طور معنی داری کاهش یافت. این کاهش در خلل و فرج متوسط در تمامی تیمارها به طور معنی دار مشاهده شد، بیشترین کاهش معنی دار در تیمار 5 درصد کود گاوی رخ داده است. این در حالی است که بعد از دوران انکوباسیون، بالاترین درصد خلل و فرج متوسط، در سطح 5 درصد کود ورمی کمپوست مشاهده شد. با توجه به اینکه بخش اعظم آب قابل دسترس گیاهان، در خلل و فرج متوسط قرار دارد، افزودن کود ورمی کمپوست در سطح 5 درصد به خاک شور-سدیمی می تواند شرایط بهینه ای را جهت رشد گیاه در خاک به وجود آورد. نتیجه گیری: بعد از دوران انکوباسیون کاهش شوری و پ هاش و افزایش نسبت جذب سدیم در اکثر تیمارها دیده شد. در ادامه کاهش خلل و فرج درشت و متوسط مشاهده شد که کاهش ضریب آبگذری اشباع را در تیمارها در پی داشت. با توجه به یافته های مذکور، کود گاوی در سطح یک درصد تقریبا بی تاثیر بر روی ویژگی های خاک و در سطوح بالاتر سبب افت کیفیت و شرایط خاک شور-سدیمی از نظر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی شد. در حالی که کود ورمی کمپوست در سطح پنج درصد با اصلاح مناسب خاک شور- سدیمی از نظر ویژگی های شیمیایی و هیدرولیکی، برتری خود را در بین این سه کود نشان داد و بعد آن، کود آزولا در سطح سه درصد در اولویت قرار گرفت.

اصلاح خاک شور- سدیمی, انکوباسیون, مواد آلی, ویژگی های خاک