تحلیل آماری الگوی فضایی-زمانی طوفان گردوغبار در غرب و جنوب غرب ایران

سابقه و هدف: وقوع طوفان های گرد و غبار به عنوان یک خطر جهانی، همه ساله مشکلات و خسارت های مالی و جانی فراوانی را برای کشور به دنبال دارد. بنابراین، با توجه به شرایط توپوگرافیکی-اقلیمی ایران و افزایش چشمگیر فراوانی وقوع طوفان های گرد و غبار، بررسی و مطالعه برای کاهش اثرات زیانبار آن اجتناب ناپذیر است. مواد و روش ها: در این تحقیق طوفان های گرد و غبار بر حسب فراوانی فضایی-زمانی برای 25 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک نواحی غرب و جنوب غربی ایران در طی دوره آماری 22 ساله (2016-1995) ارزیابی گردید و دادهها به صورت روزانه طی 8 دیده بانی در قالب کد های ویژه ای با استفاده از روش های زمین آماری بررسی و تجزیه و تحلیل شده اند. میانگین وقوع طوفان های گرد و غبار در ساعتهای رخداد گرد و غبار و میانگین ماهانه، سالیانه، دوره گرم و سرد با استفاده از نرم افزارR برای کلیه ایستگاه ها در طی دوره آماری مورد مطالعه محاسبه و نمودار آنها ترسیم گردید. یافته ها: نتایج حاصل از بررسی سالیانه پدیده گرد و غبار نشان می دهد که منطقه آبادان با میانگین فراوانی 16 روز سال، بیشترین تعداد روزها را در کل منطقه مورد مطالعه دارد و پس از آن منطقه بستان، سرپل ذهاب و اهواز بیشترین فراوانی ها را به خود اختصاص می دهند. 02/63 درصد از وقایع طوفان گرد و غبار فرامحلی از ساعت 9:30 تا 18:30 به وقت محلی و 47/83 درصد از وقایع طوفان گرد و غبار محلی در ساعت 3:30 به وقت محلی اتفاق می افتند و بیشترین فراوانی طوفان گرد و غبار در ماه های ژوئن و ژوئیه و کمترین فراوانی در ماه نوامبر و دسامبر می باشد. همچنین درصد فراوانی طوفان های گرد و غبار محلی و فرامحلی طی دوره آماری نشان داد که 94/74 درصد روزهای طوفان گرد و غبار از منشا فرامحلی و 06/25 درصد از منشا محلی برخوردار بوده اند. میانگین فراوانی طوفان گردوغبار در دوره گرم سال در منطقه مورد مطالعه 36 روز و در دوره سرد سال، 22 روز می باشد. در تمام ایستگاه های مورد مطالعه اکثر روزهای گردوغباری مربوط به دوره گرم سال بوده است. نتیجه گیری: هر چه یک موج گرد و غباری از منشا و یا کانون اولیه خود فاصله می گیرد از شدت و تداوم آن کاسته می شود. بنابراین می توان گفت چون منبع اولیه اکثریت پدیده های گردوغباری منطقه مورد مطالعه، مناطقی هم چون بیابانهای عراق، عربستان، سوریه و شمال آفریقا می باشد بررسی الگوی فضایی نشان داد که طوفان های گردوغبار در امتداد شمال به جنوب منطقه مورد مطالعه به صورت خطی افزایش می یابند در حالی که در امتداد غرب به شرق از تابع چند جمله ای درجه 2 (منحنی با یک قوس) تبعیت می کنند که این امر نشان دهنده افزایش فراوانی طوفان گردوغبار در راستای حرکت از غرب به شرق و سپس کاهش فراوانی طوفان گردوغبار به سمت شرق منطقه مورد مطالعه می باشد. قرارگیری ارتفاعات زاگرس با امتداد شمال غربی- جنوب شرقی که خود همانند سدی جلوی عبور طوفان های گردوغبار وارده به این نواحی را گرفته و خروج این پدیده نیز به زمان بیشتری نسبت به بقیه مناطق را دارد.

Keywords:

طوفان گرد و غبار , زمین آمار , تحلیل فضایی-زمانی , ایران