ژیلا محمدی - گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
علیرضا مطلبی آذر - گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
فریبرز زارع نهندی - عضو هیئت علمی، گروه باغبانی دانشگاه تبریز
علیرضا تاری نژاد - گروه بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

سابقه و هدف: تنش های محیطی از جمله شوری به شدت پراکنش و عملکرد گیاهان را کاهش و تولید محصولات کشاورزی را در سراسر جهان محدود می کنند. نیتریک اکسید یک مولکول فعال زیستی می باشد که در گیاهان توسط مسیرهای آنزیمی و غیر آنزیمی تحت شرایط تنش در اندام های مختلف گیاه تولید می شود و واکنش های دفاعی گیاه را تنظیم و تعدیل می کند. سیب زمینی از نظر سطح زیر کشت چهارمین محصول مهم دنیا محسوب می شود که در نواحی نیمه خشک، تنش شوری به عنوان مانع اصلی تولید این محصول می باشد. این پژوهش با هدف بررسی اثر سدیم نیتروپروساید به عنوان ترکیب آزاد کننده نیتریک اکسید بر صفات رشدی و بیوشیمیایی سیب زمینی رقم آگریا تحت تنش شوری در شرایط درون شیشه ای انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش در آزمایشگاه های کشت بافت گیاهی و تنظیم کننده های رشد گیاهی گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز انجام گرفت. در این آزمایش از ریزنمونه های حاصل از کشت قطعات تک جوانه ای ساقه سیب زمینی رقم آگریا استفاده شد. به منظور اعمال تیمار قطعات تک جوانه ای ساقه سیب زمینی رقم آگریا در محیط کشت MS با نصف غلظت عناصر ماکرو و میکرو دارای چهار سطح سدیم نیتروپروساید (0، 10-3، 10-4 و 5-10 میلی مولار) و دو سطح شوری (0 و 70 میلی مولار NaCl) کشت گردیدند. یافته ها: نتایج حاصل نشان داد که تحت تنش شوری تعداد برگ، ارتفاع، وزن تر و خشک گیاهچه های سیب زمینی کاهش یافت، همچنین میزان کلروفیل ها، کاروتنوئیدها، پروتئین و فنل گیاهچه ها را نیز کاهش معنی داری نشان داد. استفاده از سدیم نیتروپروساید با غلظت های مختلف در محیط کشت به عنوان ترکیب آزاد کننده NO تاثیر معنی داری در مقدار کلروفیل ها و کارتنوئیدهای گیاهچه های سیب-زمینی داشت. در مقابل میزان فعالیت آنتی اکسیدانی و محتوای گلایسین بتائین در بافت های گیاهچه های درون شیشه ای سیب زمینی تحت تنش شوری افزایش معنی داری داشتند. استفاده از سدیم نیتروپروساید در محیط کشت باعث بهبود شاخص های رشدی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی تحت تنش شوری گردید. نتیجه گیری: کاربرد سدیم نیتروپروساید موجب بهبود رشد و افزایش مقدار پروتئین و فنل و فعالیت آنتی اکسیدانی گیاهان در شرایط تنش و غیر تنش شد. سدیم نیتروپروساید، اثرات منفی تنش را از طریق افزایش مقدار آنتی اکسیدا ن های غیر آنزیمی (فنل) و افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان (آسکوربات پراکسیداز و سوپر اکسید دیسموتاز) تعدیل نمود. اگر چه کاربرد سدیم نیتروپروساید در شرایط غیر تنش موجب افزایش مقدار گلایسین بتائین گردید ولی تحت شرایط تنش شوری اثر منفی بر مقدار این ترکیب داشت. لذا چنین به نظر می ر سد که کاربرد این ماده در مناطق خشک و نیمه خشک می تواند با کاهش اثرات زیانبار شوری و جلوگیری از کاهش عملکرد به بهبود اقتصاد کشاورزان کمک نماید.

تنش شوری, نیتریک اکسید, فعالیت آنتی اکسیدانی, سیب زمینی