قاسم محمدی - دکترای فقه و حقوق جزا، استادیار گروه حقوق اسلامی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی
مهدی خاقانی اصفهانی - دکترای حقوق جزا و جرمشناسی، پژوهشگر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی

آسیبشناسی قوانین در عرصه گسترش خیر و نیکوکاری در ایران، افزون بر بازتاب نارساییها در استفادهی بایسته از ظرفیت ابزارهایحقوق کیفری برای حمایت از امنیت و ثمردهی5 موقوفات، کاستیهای پیشگیری از جرایم علیه موقوفات را نیز آشکار میسازد. پیشگیری وضعی از جرایم علیه موقوفات در ایران، نتوانسته است سختیافزایی5 بازدارندهای نسبت به فرصتهای ارتکاب جرم علیه موقوفات پدید آور3د و عوامل متعددی مانع توفیق برنامه های پیشگیری وضعیت مدار/فرصت مدار از بزه دیدگی موقوفات بوده است؛ از جمله: عدم اجرای کاداستر در نواحی غیرشهری، تبانی با سازمانها و کارمندان اداره های متولی امور اراضی ملی و دولتی، تغییر غیرقانونی کاربری، جعل اسناد هویتی و مالکیتی،ناشناختگی بسیاری از موقوفات، نبود بانک اطلاعاتی5 در دسترس عموم، عدم اجرای دقیق نیت واقفان، موازیکاری نهادهای متناظر مانند کمیته امداد و بهزیستی و موسسات خیریه، ضعف اعتقادی برخی مردم در پاسداشت موقوفات و سودجویی از آنها، نبود تعریف دقیق از زمینخواری در قوانین و حتی دکترین و ادبیات متولیان امور منابع ملی، خلا جرم انگاری رفتارهایی از جمله رانت اطلاعاتی و واگذاری غیرقانونی و سوءاستفاده از واگذاریهای قانون و تبانی با مسئولان، تداوم تصرف موقوفات پس از تنظیم صورتجلسه صوری مبنی بر اجرای حکم خلع ید یا رفع تصرف عدوانی، و قابل گذشت بودن جرم موضوع ماده (690) قانون مجازات اسلامی طبق ماده (104) این قانون. این مقاله، پس از تشریح عناوین جرایم شایع ارتکابی علیه موقوفات، عوامل و جلوهای این جرایم را اجمالا 0 ابراز مینماید و با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن نقد موارد سکوت و تناقض در مستندات قانونی5 مربوط به پیشگیری از جرایم علیه موقوفات، این فرضیه را پی جویی میکند که خلا قانونی در مبارزه با جلوه های نوپدید ایراد صدمه به موقوفات، ابهام در حدود وظایف نهادهای متولی، و عدم پایش بایسته بر اجرای قوانین و مقررات مربوطه، مهمترین نارساییهای قوانین در مسیر پیشگیری از جرایم علیه موقوفات هستند. ضعف ادبیات حقوقی قانونی-5 حمایت از وقف، تجر6ی مجرمان به آسیب رسانی به موقوفات را سبب شده و در مواردی، قانون نه بازدارنده، بلکه محر6ک ارتکاب جرم علیه موقوفات شده است. تحلیل جرم شناختی5 مقاله، لزوم و نحوه رفع نارساییهای قانونی در پیشگیری ازفرصتهای صدمه به موقوفات را تبیین میکند.

پیشگیری وضعی؛ حمایت کیفری؛ جرایم علیه موقوفات؛ آسیب شناسی قوانین وقف.