ساناز عدلی - دانشگاه زنجان
احمد گلچین - استاد گروه علوم خاک دانشگاه زنجان
سعید شفعیی - استادیار گروه علوم خاک دانشگاه جیرفت

سابقه و هدف: اکوسیستم های جنگلی یک نوع کاربری اراضی برای ذخیره کربن در خاک ها و حذف دی اکسید کربن اتمسفری به حساب می آیند. بقایای گیاهی جنگلی که دیرتر تجزیه می شوند تا مدت زمان طولانی تری در خاک باقی می مانند و به ذخیره بیشتر کربن در خاک کمک می کنند. تجزیه کلش یک فرایند اکولوژیکی است که مواد غذایی برای رشد گیاهان فراهم کرده و تولیدات اولیه خالص خشکی را تحت تاثیر قرار می دهد. به همین دلیل هدف این تحقیق مطالعه تاثیر نوع بقایای گیاهی جنگلی و کاربرد سطوح مختلف نیتروژن بر معدنی شدن کربن و نیتروژن آلی بود. مواد و روش ها: به منظور بررسی تاثیر نوع بقایای گیاهی جنگلی و کاربرد نیتروژن بر دینامیک کربن و نیتروژن آلی یک آزمایش به صورت کرت های دوبار خرد شده بر پایه ی طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و با استفاده از کیف کلش به اجرا در آمد. فاکتور ها ی مورد بررسی شامل نوع بقایای گیاهی جنگلی (بلوط، دارتالاب، سپیدار و کاج)، سطوح نیتروژن خاک (صفر، 20 و 40 میلی گرم در کیلوگرم) و مدت زمان خوابانیدن بقایا (1، 2، 3 و 4 ماه) بودند که بترتیب در کرتهای فرعی – فرعی، فرعی و اصلی قرار داده شدند. پس از سپری شدن فواصل زمانی خوابانیدن، کیف های کلش از خاک خارج و پس از اندازه گیری وزن بقایای گیاهی باقیمانده در آن ها میزان کربن آلی بقایا به روش خاکستر کردن در دمای 450 درجه ی سانتی گراد به مدت پنج ساعت و میزان نیتروژن کل با استفاده از روش کلدال اندازه گیری شد. مقدار هدررفت کربن و نیتروژن آلی از کسر میزان کربن و نیتروژن باقیمانده در هر بازه زمانی از میزان کربن و نیتروژن آلی باقیمانده در بازه ی زمانی ما قبل آن محاسبه گردید. یافته ها: نتایج نشان دادند که بیشترین مقدار هدررفت کربن از بقایای سپیدار به میزان 89/52 درصد و کمترین مقدار هدررفت کربن از بقایای بلوط به میزان 77/25 درصد اتفاق افتاد. همچنین بیشترین مقدار هدررفت نیتروژن از بقایای سپیدار به میزان 74/42 درصد و کمترین مقدار هدررفت نیتروژن از بقایای کاج به میزان 03/31 درصد صورت پذیرفت. بیشترین مقدار هدررفت کربن و نیتروژن آلی از سطح نیتروژن 40 میلی گرم بر کیلوگرم خاک و کمترین مقدار آن از تیمار شاهد اتفاق افتاد. با افزایش مدت زمان خوابانیدن بقایا مقدار هدررفت کربن و نیتروژن آلی افزایش یافت ولی بیشترین مقدار هدررفت در اولین ماه خوابانیدن اندازه گیری گردید. نتیجه گیری: کاربرد نیتروژن مقدار هدررفت کربن و نیتروژن آلی از بقایا را افزایش داد و سرعت تجزیه بالای بقایای سپیدار در مقایسه با بلوط را می توان به میزان لیگنین کمتر این بقایا نسبت داد چون سپیدار از جمله گیاهان نرم چوب بحساب می آید.

هدر رفت کربن آلی, نوع بقایای گیاهی, سطوح نیتروژن خاک, هدررفت نیتروژن آلی