محمداسماعیل خراسانی فردوانی - استادیار گروه مهندسی بیوسیستم دانشگاه شهید چمران اهواز
سیدمحمدحسن مرتضوی - دانشیار گروه علوم باغبانی، دانشگاه شهید چمران اهواز

پرتو فرابنفش که شامل طیف نوری 100 تا 400 نانومتر می باشد، خود به سه نوار تقسیم میشود که هریک دارایانرژی و ویژگی های خاص خود می باشد. نوار UV-C شامل طیفی در محدودهی 100 تا 280 نانومتر است که دارایخواص شیمیایی و مولکولی است و اثرات میکروب کشی دارد. پرتو دهی با دوزهایی از نور فرابنفش نوع C بهعنوان افزایش دهندهی عمر پس از برداشت در میوه و سبزی ها مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این یک روشنسبتا جدید برای کاهش میکروارگانیسم های طبیعی در بسته های میوه ها و سبزیجات است که باعث افزایش طولعمر محصول می شود. به منظور ارزیابی اثر پرتودهی بر عمر انبارمانی محصولات باغی و کشاورزی، سامانه ایمشتمل بر یک محفظه با منابع پرتو فرابنفش با قابلیت تنظیم فاصله و زمان پرتودهی طراحی و ساخته شد. دو ردیفلامپ UVC ، و در هر ردیف سه لامپ نصب شد که بتوان از زیر و رو به بسته ها پرتو دهی نمود. دستگاه به نحویطراحی گردید که ایمنی کاربر تامین شده و به محض باز شدن درب محفظه، نور دهی متوقف گردد. همچنین با استفادهاز یک تایمر قابل برنامه ریزی زمان پرتو دهی قابل تنظیم گردید. به منظور واسنجی سامانه و انتخاب فاصله و مدتزمان بهینه پرتو دهی آزمایشاتی روی دستگاه انجام شد، طبق نتایج مشخص شد مقدار دوز دریافتی از لامپ های 15وات (سه ردیف بالا و سه ردیف پایین) با کاهش فاصله منبع نور از نمونه ها بین صفر تا 25 سانتی متر بصورتنمایی افزایش یافت. همچنین چگالی تشعشع با کاهش فاصله، افزایش پیدا کرد و مقدار ماکزیمم آن 2.5mw/cm² بدست آمد. همچنین آزمایشاتی با مواد مرسوم در صنایع بسته بندی انجام شد. طبق نتایج مشخص شد تنها تعداد معدودی از پلیمرها از جمله PVC, Saran, Oriented PP, Naylon6.6, LLDPE و EVA اجازه عبور UV-C را به صورتنسبی می دهند، در حالی که پلی اتیلن ترفتالیت (PET) که در بیشتر بسته بندی های شفاف استفاده می شود نورUV-C را عبور نمی دهد. به منظور ارزیابی اثر روش گندزدایی و زمان نگهداری بر بار میکروبی و کیفیت میوهتوت فرنگی آزمایشی با سامانه ساخته شده انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات با دو فاکتور بر پایهی طرحکاملا تصادفی در سه تکرار بود. روش گندزدایی به عنوان فاکتور اصلی و زمان انبارداری به عنوان فاکتور فرعیدر نظر گرفته شد. تیمارها شامل شاهد (بدون پرتو دهی)، پرتو دهی UVC و مقایسه آن با اثر ضدعفونی کننده اسانسنعنا بود. پارامترهای اندازه گیری شامل نه صفت کیفی (درصد کاهش وزن، مواد جامد محلول، غلظت آنتوسیانین، پهاش عصاره، اسیدیته قابل تیتر، ویتامین ث، سفتی بافت، غلظت مواد فنولی، ظرفیت آنتی اکسیدانی) بود. نتایج نشانداد که تیمار پرتودهی فرابنفش باعث کاهش بار میکروبی و افزایش کیفیت ظاهری، ارزش غذایی و ماندگاری میوهتوت فرنگی نسبت به نمونه های شاهد و دیگر روشهای گندزدایی بود. همچنین عمر انبار مانی محصول با استفاده ازروش پرتو دهی افزایش یافت.

گندزدایی، UVC ، پرتودهی، توت فرنگی، بسته بندی