هیرو رحیمی - کارشناس ارشد علوم گیاهی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز
علی موافقی - استاد، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز
مرتضی کوثری نسب - مربی، پژوهشکده بیوتکنولوژی حیان، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز

آویشن باغی از جمله گیاهان دارویی پرمصرف میباشد که عمده خواص دارویی آن مربوط به دو ترکیب تیمول و کارواکرول میباشد. در این تحقیق تاثیر تنظیم کننده های رشد گیاهی شامل سیتوکینین های بنزیل آدنین (BA)، کینتین (KIN) و تیدیازورون (TDZ) به همراه اکسین اندول -3 بوتیریک اسید (IBA) درغلظت 1 میلیگرم بر لیتر بر تولید وزن تر و خشک، درصد ریشهدهی و تولید ترکیبات فرار در گیاهچه های حاصل از کشت درون شیشه ای قطعه گرهی گیاه آویشن باغی مورد بررسی قرار گرفت. محیط کشت پایه موراشیک و اسکوگ (فاقد تیمار هورمونی) به عنوان تیمار شاهد یا کنترل در نظر گرفته شد و قطعه گرهی ساقه به عنوان ریزنمونه مورد استفاده قرار گرفت. اسانس مربوط به گیاهچه های هر تیمار هورمونی با استفاده از محلول الکلی ان-هگزان (n-Hexane) عصاره گیری شد و آنالیز با کمک دستگاه گاز کروماتوگراف متصل به شناساگر (GC-MS) MS انجام گرفت. مطابق با نتایج این تحقیق بیشترین میزان تولید وزن تر با مقدار 529 ± 44/3) میلیگرم) و وزن خشک با مقدار 2/2)39/9± میلیگرم) از گیاهچه های کشت شده در محیط تیمار شده با هورمون تیدیازورون به دست آمد و در گیاهچه های رشد یافته درمحیط کشت کنترل (شاهد) و تیمار هورمونی اندول -3بوتیریک اسید %100 ریشه دهی مشاهده گردید. بر پایه داده های دستگاه GC-MS در اسانس گیاهچه های رشدیافته تحت تاثیر تیمارهای متفاوت، 10 ترکیب مختلف شناسایی شد. بیشترین مقدار تولید تیمول (%75/3) در محیط کشت تیمار شده با هورمون اندول -3 بوتیریک اسید به دست آمد درحالی که بیشترین میزان تولید کارواکرول (%85/3) از گیاهچه های حاصل از تیمار هورمونی بنزیل آدنین حاصل شد. به طور کلی این تحقیق نشان داد تنظیم کننده های رشد گیاهی میتوانند به طور معنیداری هم بر شاخصهای رشد و هم بر کمیت و کیفیت ترکیبات روغن های فرار تولید شده توسط گیاهچه های آویشن باغی تاثیر گذار باشند.

آویشن باغی، کشت درون شیشه ای، ترکیبات فرار، تیمول، کارواکرول، تنظیم کننده رشد گیاهی