بررسی تاثیر مداخله آموزشی تحت وب و مبتنی بر سازه های تئوری شناختی اجتماعی بر میزان فعالیت بدنی زنان میانسال دارای اضافه وزن یا چاق شهر برازجان

مقدمه: چاقی و اضافه وزن یکی از مشکلات جدی سلامت در سراسر جهان می باشد و یکی از موثرترین استراتژی ها جهت کنترل و درمان چاقی، فعالیت بدنی است که متاسفانه به صورت مطلوب توسط افراد صورت نمی پذیرد. آموزش سلامت و خصوصا آموزش های مبتنی بر تئوری یکی از مهم ترین راهکارها جهت اصلاح رفتار افراد برای انجام فعالیت بدنی محسوب می شود و امروزه آموزش مبتنی بر وب به عنوان یکی از روش های جدید آموزش، بسیار مورد توجه قرار گرفته است، لذا مطالعه ی حاضر با هدف تعیین اثربخشی مداخله آموزشی مبتنی بر وب با کاربرد تئوری شناختی اجتماعی در زنان میانسال چاق و یا دارای اضافه وزن شهر برازجان در سال 1397-1396 انجام شد. روش کار: مطالعه حاضر یک پژوهش نیمه تجربی است که بر روی 91 نفر از زنان میانسال چاق و یا دارای اضافه وزن( 47 نفر گروه مداخله و 44 نفر گروه کنترل ) تحت پوشش دو مرکز خدمات جامع سلامت که به صورت تصادفی به عنوان مراکز مداخله و کنترل انتخاب شدند، صورت گرفت. گروه کنترل خدمات روتین مرکز را دریافت نمودند و گروه مداخله علاوه بر خدمات روتین مرکز، آموزش مبتنی بر سازه های تئوری شناختی اجتماعی را از بستر وب دریافت نمودند. اطلاعات افراد مورد مطالعه توسط پرسشنامه ای مشتمل بر سه بخش اطلاعات جمعیت شناختی، سازه های مربوط به تئوری شناختی اجتماعی و پرسشنامه استاندارد ثبت هفت روزه فعالیت بدنی در سه مرحله (قبل، دو هفته و سه ماه بعد از آموزش) گردآوری گردید. بعد از جمع آوری داده ها، تجزیه و تحلیل توسط نرم افزار SPSS ویرایش 22 انجام شد. یافته ها: میانگین نمره سازه های تئوری شناختی اجتماعی (آگاهی، انتظارات پیامد، خودتنظیمی، حمایت اجتماعی دوستان و خانواده و خودکارآمدی) در گروه مداخله و کنترل قبل از مداخله آموزشی تفاوتی نداشتند، در حالی که پس از انجام مداخله آموزشی تفاوت بین دو گروه در خصوص تمام سازه های تئوری شناختی اجتماعی (آگاهی (p=0.012)، خودتنظیمی (p=0.001 )، خودکارآمدی (p=0.013)، حمایت اجتماعی دوستان (p=0.002 و حمایت اجتماعی خانواده (p=0.001) به غیر از سازه انتظارات پیامد (p=0.063 )، از نظر آماری معنی دار بود. در خصوص رفتار فعالیت بدنی (MET) نیز دو گروه قبل از مداخله از نظر میزان انرژی مصرفی در طی روز، تفاوت آماری معناداری نداشته و یکسان بودند. (p=0.012826). ولی پس از انجام مداخله آموزشی در گروه مداخله، میزان فعالیت بدنی مبتنی بر میزان انرژی مصرفی در طی روز، در طول دوره مطالعه افزایش معنی دار داشته است (p=0.005 ). در حالی که در گروه کنترل میانگین میزان فعالیت بدنی در طول دوره مطالعه دارای تغییرات معنی داری در جهت کاهش فعالیت بدنی داشته است (p=0.024 ). از نظر مقایسه تغییرات بین دو گروه، یافته ها نشان داد که تغییرات میزان فعالیت بدنی بین دو گروه مداخله و کنترل در طول مطالعه تفاوت معنادار داشتند (p<0.001 ). از نظر شاخص توده بدنی نیز قبل از مداخله آموزشی تفاوت آماری معناداری بین دو گروه مداخله و کنترل وجود نداشت و در طول دوره مداخله این شاخص در هر دو گروه مداخله (p<0.001) و کنترل (p=0.042 کاهش معنادار داشته است. همچنین دو گروه از نظر تغییرات در شاخص توده بدنی در طول دوره مطالعه تفاوت آماری معنی داری نداشتند (p=0.815). نتیجه گیری: یافته های حاصل از این مطالعه بیانگر اثربخشی مداخله آموزشی تئوری محور مبتنی بر وب در افزایش سطح آگاهی، ارتقاء عمده ی سازههای تئوری شناختی اجتماعی و نهایتا بهبود وضعیت فعالیت بدنی در طول دوره مطالعه در زنان چاق و دارای اضافه وزن شهر برازجان بود؛ در حالی که از نظر تغییر در شاخص توده بدنی دو گروه با یکدیگر تفاوتی نداشتند. تجربه ی این مطالعه نشان داد که آموزش الکترونیک و مبتنی بر وب می تواند با استقبال خوبی از سوی این افراد مواجه شود و این افراد را به مشارکت در برنامه های آموزش سلامت ترغیب نماید.