محمد روزخوش - دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول)
فرشته رازقی - کارشناسی ارشد کارگردانی تئاتر دانشگاه تهران

این پژوهش با میانجی مطالعه موردی تئاتر خصوصی، برخی از زمینه­های اقتصادی- اجتماعی کلان اقتصاد هنر در ایران را واکاوی می­کند. در سال های اخیر، شمار افرادی که به­ واسطه آموزش های دانشگاهی یا شیوه های معمول دیگر به جامعه تئاتری می­پیوندند، افزایش یافته است. این در حالی است که به رغم افزایش جمعیت تئاتری­ها ، زیرساخت ها چندان تغییری نکرده­اند و امکانات سخت افزاری سالن های نمایشی کم­و­بیش همان است که بود. از اوایل دهه 80، این ایده که خصوصی­سازی تئاتر راه­حل این مشکل و بسیاری دیگر از دردهای تئاتر ایران است به ایده­ای هژمونیک بدل شد. بسیاری از فعالان عرصه نمایش این ایده را پذیرفتند. متولیان دولتی نمایش نیز برای خروج از بحران کمبود سالن های نمایش، نیم­نگاهی به بخش خصوصی انداختند. اکنون با گذشت نزدیک به دو دهه از آن زمان، بیش از 20 تماشاخانه خصوصی در کنار تماشاخانه­های دولتی در تهران فعالیت می­کنند. حال وقت پرسیدن این پرسش است که آیا این برنامه توانست گرهی از کار فروبسته نمایش ایران بگشاید دولت و بخش خصوصی در تئاتر چه نسبتی با یکدیگر برقرار کرده­اند فعالان و ذی نفعان میدان نمایش، این تجربه را چگونه ارزیابی می­کنند و اینکه مرور تجربه تئاتر خصوصی چه چیزی درباره اقتصاد فرهنگ در ایران به ما می گوید این پژوهش درصدد بوده است که این پرسش­ها را بر پایه بازخوانی دیدگاه ها و ارزیابی های اهالی تئاتر پاسخ گوید؛ اما فهم فعالیت بخش خصوصی در تئاتر به­عنوان مقوله­ای از اقتصاد هنر، مستلزم درک مناسبات کلی­تر اجتماعی اقتصادی است. بدین سبب مقاله کوشیده است تئاتر خصوصی در ایران را در پس زمینه تحولات اقتصادی اجتماعی دو دهه اخیر ایران تحلیل کند. این پژوهش نشان می­دهد که چگونه روند مسئله­آمیز اقتصادی اجتماعی دو دهه اخیر ایران در میدان نمایش بازتاب یافته است. یکی از پیامدهای این روند، تاسیس تماشاخانه خصوصی به­جای تئاتر خصوصی است.

خصوصی سازی, تئاتر خصوصی, اقتصاد بازار