علیرضا شاه حسینی - دانشجوی دکتری (جغرافیا و برنامه ریزی روستایی)، دانشگاه خوارزمی
حسن افراخته - استاد دانشگاه خوارزمی

بیان مساله: یکی از توانمندی های عشایر استان سمنان، به ویژه عشایر ایل سنگسری، استفاده بهینه از شیر در تولید انواع فراورده های لبنی است. آنها از شیر 22 نوع فرآورده لبنی تهیه می کنند که برخی از آنها همانند آرشه ، وارهون ، چیکو و روغن لور در نوع خود منحصر به فرد هستند. یکی از این فرآورده ها نوعی شکلات به نام چیکو است. اما بسیاری از عشایر کوچنده کشور از آن آگاهی ندارند و سالانه آب پنیر بسیاری هدر می رود و محیط زیست را آلوده می کند. بنابراین می توان از این ماده در تهیه چیکو استفاده کرد و از آلودگی محیط زیست کاست.هدف پژوهش: شناسایی و مستند سازی یکی از شکلات طبیعی رایج در ایل سنگسری و ترویج آن در بین عشایر دیگر و کارخانجات پنیر سازی.روش و چگونگی انجام پژوهش: این مقاله با مطالعات میدانی در مناطق ییلاقی عشایر ایل سنگسری استان سمنان تدوین شده است. بازدید نقاط استقرار ییلاقی این عشایر در استان های سمنان، تهران و مازندران، مصاحبه هدفمند با خبرگان بومی و استفاده از منابع مدون از جمله روش های گردآوری اطلاعات تحقیق، بوده است.تحقیق در پی آن است که یکی از خلاقیت ها و ابتکارات عشایر کوچنده البرز مرکزی را در زنجیره تهیه لبنیات معرفی نماید.یافته ها و نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهد که این فرآورده از آب لور تغلیظ شده تهیه می شود؛ حاوی مقداری چربی شیر است و در آن از روغن های نباتی و افزودنی های مضر دیگر استفاده نمی شود. با توجه به ارزش غذایی بالای آب پنیر، این محصول در مقایسه با تنقلات موجود در بازاز مضرات کمتری دارد. بعلاوه افزودن مغز های خوراکی گردو، پسته و کنجد که هر کدام دارای خواص ارزشمند تغذیه ای هستند، این محصول را متمایز می نماید و می توان در مقیاس صنعتی برای تولید تنقلات مفید در رژیم غذایی کودکان و سالمندان بکار برد.

لبنیات سنتی، چیکو، شکلات عشایری، عشایر سنگسری.