مشکل جستجوی واژگان در مقالات پی دی اف فارسی: نامه به سردبیر

سردبیر محترم پی دی اف قالب متنی- تصویری پرکاربردی است که توسط شرکت ادوبی[1] در سال 1990 گسترش یافت. این قالب با هدف کاهش مشکلات جابه جایی شکلی و ساختاری فایل های الکترونیکی ایجاد شد که توامان با گسترش وب، جایگاه خود را به عنوان قالب کتاب های الکترونیک تثبیت کرد (1). پی دی اف به دلیل ثابت بودن محتوای فایل و نمایش یکسان آن در تمام سیستم عامل ها بین مردم پرکاربرد و محبوب به شمار می آید. این فرمت به حدی موفق بوده که امروزه اکثر مرورگرهای اینترنتی نیز این فرمت را به صورت پیشفرض پشتیبانی می کنند. فایل های پی دی اف اکنون قالب رایج اکثر مقالات تمام متن در مجلات علمی است. قالب پی دی اف ابزارهای متنوعی در اختیار خوانندگان قرار می دهد که از مهم ترین آنها برای پژوهشگران می توان به امکان جستجوی واژگان در متن و همچنین قابلیت کپی کردن قسمتی از متن بدون لطمه زدن به فایل اصلی اشاره کرد. در واقع چنین قابلیت هایی در فایل مقاله می تواند منجر به تسریع در روند بازیابی اطلاعات و مرور متن، صرفه جویی در وقت و در نهایت بهبود کارایی پژوهشگر و استفاده بهینه از مقاله مورد نظر گردد. متاسفانه در برخی از مقالات تمام متن فارسی امکان جستجوی فارسی و انتخاب و کپی کردن قسمتی از متن فعال نبوده و بعضا با محدودیت های در بازیابی واژگان روبه رو هستیم که این اتفاق می تواند موجب گمراهی یا حتی عدم استفاده از مقاله شود. به عنوان مثال در فایل پی دی اف مقاله ای تحت عنوان بررسی ارتباط لیومیوم رحمی با پارگی زودرس کلمه تومور مورد جستجو قرار گرفت و هیچ نتیجه ای یافت نشد (2). این در حالی است که این واژه مکررا در متن مقاله استفاده شده و بازیابی نشدن آن می تواند خواننده را گمراه و وی را از بررسی کامل مقاله منصرف کند. این مشکلات در فایل های پی دی اف می تواند به دلایل عمدی مانند سیاست مجله در محدودسازی دسترسی به محتوا و یا به صورت سهوی و به علت مشکلات نرم افزار تبدیل کننده فایل پی دی اف، عدم پشتیبانی نرم افزار پی دی اف خوان، عدم یکسان بودن صفحه کلید سازنده محتوا و پژوهشگر و استفاده از حروف عربی (مانند استفاده از ه، ی و ک  عربی به جای ه، ی و ک در فارسی) در متن مقاله اشاره نمود. پژوهش های جدید نشان می دهد بیش از نیمی از مقالات مجلات منتشر شده به صورت دسترسی آزاد در دسترس عموم هستند و با اندکی بررسی می توان ادعا کرد که تقریبا تمام مجلات ایرانی از جریان دسترسی آزاد[2] تبعیت می کنند (3، 4). اغلب مجلات دسترسی آزاد در ایران از مجوزهای انتشار [3]CC در سطوح مختلف استفاده می کنند. این مجوز به خوانندگان امکان خواندن، کپی برداری و بازنشر، ترکیب و یا تغییر محتوا را در سطوح مختلف می دهد (5). از مجلاتی که از مجوزهای دسترسی آزاد استفاده می کنند انتظار می رود تا بر اساس مجوزهای CC حقوق خوانندگان را جهت سهولت استفاده رعایت کرده و به آنها احترام بگذارند. چنین مشکلاتی در مجلات فارسی در حالی دیده می شود که اکثر مجلات معتبر دنیا چه با دسترسی آزاد مثل مجموعه PLOS و چه مجلات با مجوزهای تجاری نظیر Lancet و Nature قابلیت های جستجو و کپی متون مقالات را برای کاربران خود فعال کرده اند. بنابراین محروم کردن خوانندگان فارسی زبان از ابزار جستجو، انتخاب و کپی متن در مقالات به نحوی نقض حقوق خوانندگان و پژوهشگران است. از این رو به سردبیران و مدیران اجرایی مجلات فارسی پیشنهاد می شود به این مسئله بیشتر توجه کنند تا این امکان برای خوانندگان فراهم شود [1] Adobe Inc [2] Open access [3] Creative Commons

Keywords:

بازیابی اطلاعات , کرییتیو کامنز , حق تکثیر , زبان فارسی