حسین روازاده
مجید چاووشی

سید جرجانی گفته است: از پس طعام خلال کند و میان دندانها پاک کند، و اندر خلال کردن چندان استقصا نکند که گوشت بن دندان را برنجاند. وهر بامداد مسواک کند ، و اندر مسواک نیز چندان استقصا نکند که جلای دندان را ببرد و روی دندان درشت کند. و مسواک از چوب نرم و طلخ کند. قبل از نخست دندانها چرب کند و نخست به شکر کوفته بمالد یا به عسل، پس چرب کند بهتر باشد. واگر مزاج گرم باشد صندل سوده و شکر بیامیزند و به روغن گل چرب کنند. از فحوای کلام سید جرجانی چنین بر می آید که. توانایی تخریب دندانها به اسیدها و بخارات دهان به قدری زیاد است که نه تنها حافظ صحت را از مسواک زدن در شب منع می کند بلکه توصیه می کند که شبها دندانها را با عسل و شکر طبیعی سوده و روغن گل چرب کرده و بعد بخوابند. این اخلاط و بخارات آنها به قدری آسیب رساننده اند که هنگام قی کردن هم نباید با دندانها تماس پیدا کند به همین دلیل است که چرب کردن دندانها را قبل از قی کردن تجویز نموده است. حال با قدری تامل توصیه سید جرجانی را می خوانیم: اگر از پس طعام، مقدار یک درمسنگ پنیر خورند؛ دهان خوش کند. ونیز: و مسکه[ کره] با عسل، اندر بن دندان بچگان طلی کنند، دندان به آسانی برآید و آن درد که ایشان را وقت برآمدن دندان باشد ببرد. امام رضا (ع) می فرمایند: بهترین چیزی که با آن می توانی مسواک نمایی لیف اراک است و آن چوبی است که از طرف مکه می آورند؛ پس مسواک با آن دندان را جلا می دهد و بوی دهان را طیب و خوش می کند. نتیجه: که بخاراتی که از اخلاط در حال جوشش درون معده بر می خیزد سبب تغییر رنگ لون دندان و در نتیجه افساد آن می گردد. لذا شب هنگام که غذا داخل معده می ماند این دخان ها و بخارها فراوان ترند. پس استفاده از مسواک و سنون بافت دندان را پاک کرده و فضا را برای جذب این دخان ها فراهم تر می کند از این جهت است که مسواک زدن را هنگام صبح توصیه می نماید

مسواک، حکیم جرجانی،اغراض الطبیه، ذخیره خوارزمشاهی، دندان