مروری بر رایحه درمانی در طب سنتی

زمینه و هدف: رایحه درمانی یا همان آروماتراپی (Aromatherapy) به یکی از علوم کهن اطلاق می شود که در آن با استفاده از عطر و بویی که از عصاره قسمت های مختلف گیاهان بدست می آورند به درمان جسمی و روحی اشخاص می پردازند. امروزه به عنوان یکی از شاخه های مهم علم پزشکی قلمداد می شود و نتیجه آن بهبودی، ایجاد آرامش، و تامین انرژی بالا در عموم افراد است. واژه آروماتراپی از دو تک واژ آروما (aroma) به معنای عطر/ بو و تراپی (therapy) به معنای درمان/معالجه تشکیل شده است. از آنجایی که مواد اولیه تولید اسانس از گیاهان گرفته می شود، این علم در زیر شاخه گیاه درمانی قرار می گیرد و همردیف هومیوپاتی و درمان با گل می باشد. مبنای علم رایحه درمانی را روغن های چرب معطر تشکیل می دهند. این روغن ها از عصاره ی قسمت های مختلف گیاهان ، گل، برگ، ساقه، تنه، ریشه و غیره- و با استفاده از روش هایی نظیر تقطیر، جوشاندن، فشردن، و حل کردن بدست می آیند؛ بسیار غلیظ بوده، دارای بوی قوی می باشند، تا حدی فرار هستند و اصولا به تنهایی مورد استفاده قرار نمی گیرند. برای رقیق کردن این روغن ها می بایست آنها را با موادی نظیر الکل، استر، آلدهید، کتون، و تروپن ها مخلوط کرد. بسیاری از افراد بدون اینکه خودشان هم متوجه باشند در زندگی روزمره به وفور از این روغن های اصلی استفاده می کنند. از آنجاییکه بسیاری از این روغن ها حاوی خاصیت ضد قارچی، ضد ویروسی و ضد عفونی کنندگی هستند در مواد شوینده خانگی، پاک کننده ها، مواد آرایشی و بهداشتی، محصولات مراقبت از پوست و مو، خمیر دندانها، دهان شویه ها، و سایر مواد بهداشتی دیگر مورد استفاده قرار می گیرند. اسانس های معطر نه تنها بر روی حالات جسمانی تاثیر می گذارند بلکه بر روی حالات روحی و روانی انسانها نیز تاثیر گذار واقع می شوند. از طرق مختلف (حس بویایی، لامسه، چشایی و…) وارد بدن شده و تغییراتی را بر روی سیستم عصبی ایجاد می کنند.مواد و روشها: هدف اصلی این پژوهش مروری بر رایحه درمانی در طب سنتی است که بررسی تعداد زیادی از متون علمی فارسی جمع آوری گردید.نتایج: رایحه درمانی (آروماتراپی) شاخه ای از طب گیاهی است که در آن از برخی روغن های گیاهی به صورت استنشاقی یا همراه با ماساژ و به صورت موضعی استفاده می شود. رایحه درمانی به بهبود سلامت قسمت های مختلف بدن کمک می کند و باعث ارتقا شرایط روحی و تغییر وضعیت هشیاری فرد می شود. از این علم به عنوان تجویزهای تکمیلی در بهبود بیماری ها نیز استفاده می شود. در رایحه درمانی، تنها از عصاره یک گیاه خاص استفاده نمی شود و در واقع می توان گفت که رایحه درمانی به صورت هم افزایی با استفاده از روغن های گیاهی مختلف انجام می شود تا تاثیر درمانی بهتری داشته باشد. این جاست که این دانش اهمیت بیشتری پیدا می کند چرا که فردی که اقدام به رایحه درمانی می کند باید برای گرفتن بهترین نتیجه، آگاهی کاملی از ترکیب روغن های مختلف گیاهی داشته باشد. اگر هم علاقمند هستید و می خواهید این کار را خودتان انجام دهید، حتما قبل از آن با متخصص این رشته مشورت کنید؛ چرا که ممکن است بدن شما نسبت به بعضی عصاره های گیاهان حساسیت داشته باشد. از طرف دیگر اگر چند عصاره گیاهی مختلف را بدون آگاهی با هم ترکیب کنید ممکن است ناخواسته سمی درست شود که برای بدن خطرناک باشد. به همین منظور، متخصصین رایحه درمان، عصاره بعضی گیاهان را رقیق می کنند تا تاثیر نامطلوبی برای بدن نداشته باشد. همان گونه که اشاره شد، اگر از عصاره های گیاهی غلیظ استفاده کنید، ممکن است عوارض بدی را برای بدن به دنبال داشته باشد. در حال حاضر، هزاران ترکیب مختلف از عصاره های گیاهان برای رایحه درمانی توسط افراد مختلف آزمایش شده است، اما پزشکان هنوز هم در خصوص این ترکیبات به راحتی اظهار نظر نمی کنند و ترجیح می دهند محتاطانه رفتار کنند. با توجه به این امر، چیزی که مهم تر به نظر می رسد این است که در حین رایحه درمانی، شش دانگ حواستان به عکس العمل بدن باشد تا در صورت دیدن علامتی هشداردهنده، فرآیند رایحه درمانی را متوقف کنید. نتیجه گیری: رایحه درمانی به یکی از علوم کهن اطلاق می شود که در آن با استفاده از عطر و بویی که از عصاره قسمت های مختلف گیاهان بدست می آورند به درمان جسمی و روحی اشخاص می پردازند. رایحه درمانی امروزه به عنوان یکی از شاخه های مهم علم پزشکی قلمداد می شود و نتیجه آن بهبودی، ایجاد آرامش، و تامین انرژی بالا در عموم افراد است. رایحه درمانی، در بهبود برخی ناراحتی های روحی و جسمی تاثیر شگفت انگیزی دارد. با استشمام برخی از رایحه ها می توانید سر حال تر باشید و حتی عادت سیگار کشیدن را ترک کنید. اخیرا پژوهشگران به این نتیجه دست پیدا کرده اند که رایحه های مختلف دارای خواص درمانی متفاوتی می باشند، مقدار وسیعی از خواص دارویی را شامل می شوند و تاثیرات متعددی بر روی بدن می گذارند. به منظور استعمال می توانید اسانس مورد نظر را بو کنید، روی پوست ماساژ دهید، در هوا اسپری کنید، درون آب وان حمام بریزید یا انواع خوراکی آن را مورد استفاده قرار دهید. سریع ترین تکنیک جذب اسانس استنشاق است. با این کار تاثیرات اسانس معطر از دو راه دریافت می شود: روغن از طریق دستگاه تنفسی وارد بدن می شود، و از سوی دیگر توسط حس بویایی تجزیه و تحلیل شده و پیغام ها به مغز انتقال پیدا می کنند.

Keywords:

رایحه درمانی , گیاهان دارویی , طب سنتی