نسبت علم و دموکراسی در مطالعات و فلسفه علم معاصر

علم جدید و دموکراسی مدرن به عنوان عناصر اصلی مدرنیته، با تقویت مولفه های یکدیگر، به ­آمیزه­ای بسیار درهم تنیده نائل آمده­ بودند. اما دهه های پایانی قرن بیستم به سبب شروع اعتراض های اجتماعی نسبت به سیاست علم، و به طور همزمان، شکل گیری چرخش های تاریخی و اجتماعی در فلسفه علم، که به تضعیف واقع گرایی و عینیت معرفت علمی انجامید، شاهد شکل گیری تنش میان علم و دموکراسی بود. دموکراسی خواهان خواستار دخالت در فعالیت علمی از طریق مشارکت در تعیین اهداف، روند ها، و سیاست گذاری های علمی بودند؛ و نخبه گراهای طرفدار استقلال علم با تخصصی دانستن جنبه های آن، خواهان عدم دخالت عموم شدند.      مقاله حاضر با کاربست چارچوب مفهومی برآمده از نسبت­سنجی وجوه معنایی دوگانه علم، شامل، علم نهادی و معرفت علمی، و دموکراسی، شامل دموکراسی روش­شناسانه و ارزش­شناسانه به توصیف و تبیین تعاملات علم و دموکراسی در مطالعات و فلسفه علم معاصر می­پردازد. بدین منظور، پس از نیم­نگاهی به تاریخ شکل­گیری تنش، افزون بر مطالعه و بررسی مهم­ترین آثار در رابطه با علم و دموکراسی، تبیینی نظام­مند و فراگیر از این مناسبات ارایه شده است. مقاله به این نتیجه رسیده که تلقی دوگانه از دموکراسی توانسته است در حوزه علم نهادی، پیروز نزاع با جریان­های نخبه­گرا شود، اما کماکان، با تفوق گونه­ای از واقع­گرایی در معرفت علمی، دست روش دموکراتیک از دامان معرفت علمی کوتاه است

Keywords:

معرفت علمی , علم نهادی , روش شناسی دموکراتیک , ارزش شناسی دموکراتیک , فلسفه علم , مطالعات علم