محمد علی شریفی - دکتری تاریخ تمدن اسلامی، مدرسه عالی امام خمینی (ره)

طبقه بندی جامعه انسانی به دو نظام کلی توحیدی و فرعونی، موضوعی است که در قرآن کریم بدان اشاره شده است. شناخت هریک از دو نظام مذکور و ویژگی ها و پیامد های آن، از اهمیت زیادی برخوردار است این که جامعه توحیدی بر چه اساس بنا یافته و جامعه را به سوی چه اهدافی سوق می دهد، و جامعه فرعونی و استکباری چه اهدافی در سرداشته و چگونه و از چه شیوه های به منظور نیل به اهداف خود بهره برداری می نماید. موضوعی است که ضرورت این پژوهش را تشکیل می دهد. هدف از این پژوهش شناسایی و آگاهی از ویژگی های این دو نوع نظام اجتماعی است که نقش مهمی در سرنوشت انسان ها ایفا می نماید. در این پژوهشگونه شناسی طبقه بندی جامعه در قرآن کریم از دیدگاه شهید محمد باقر صدر (ره) مورد بررسی قرار گرفته است. ایشان با رویکرد قرآنی، جامعه را به دو گونه جامعه فرعون گرا و غیر فرعون گرا دسته بندی نموده ضمن بیان ویژگی های وحدت، انسجام و یکپارچگی برای جامعه توحیدی یا غیر فرعونی، جامعه فرعونی را به شش گروه: ستمکاران مستضعف، پیرامونیان چاپلوس، آوارگان فرومایه، ستمدیدگان خاموش، فراریان از صحنه و مستضعفان ستم کشیده تقسیم و پراکندگی و ایجاد ضعف و ناتوانی را به منظور استثمار و بهره کشی بیشتر، از برترین خصوصیات جامعه فرعونی یا استکباری عنوان می دارند.

قرآن، طبقه، اجتماع، فرعون، استثمار، استکبار، استخدام