علی حسین غلامی یلقون آقاج - دکترای زبان و ادبیات عربی از دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

مساله استکبار از جمله مسائل مهمی است که در قرآن کریم با آن مبارزه شده است. در منطق قرآن، بدترین اقسام استکبار، نداشتن تمکین و تواضع در برابر فرمان خداوند و انبیای الهی است. بررسی معناشناسی واژه استکبار و موارد کاربرد آن می تواند در شناخت مصادیق و دلالت های معنایی آن در قرآن کریم موثر باشد. بنابراین، این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی سعی در بررسی معناشناسی این واژه دارد. برآیند پژوهش نشان می دهد که این واژه در قرآن با داشتن وجوه معنایی مانند: امتناع از قبول حق از روی عناد و تکبر - رهبری و سردرمداری کفر، به موارد متعددی نسبت داده شده، مانند: ابلیس، کافران، تکذیب کنندگان آیات الهی، فرعون و طبقه اشرافی از اطرافیانش، کسانی که به آخرت ایمان ندارند، کسانی که امید به دیدار الهی ندارند، مستکبران قوم عاد، مستکبران قوم نوح، مستکبران قوم شعیب، استنکاف کنندگان از عبادت و ... که این موارد جلوه های استکبار را نشان می دهد و از طرفی به واسطه هم نشینی با واژگانی مانند: ابی، عتوا ،ادبر، استنکف ، می توان الفاظ قریب المعنی با آن را شناخت و به واسطه تقابل های معنایی، با مفاهیم مقابل با آن آشنا شد، که تمام این موارد ما رادر تشخیص ریشه ها و عوامل، مصادیق و مفهوم استکبار و نیز مبارزه قرآن با آن آشنا می سازد.

قرآن کریم، معناشناسی، استکبار