رضا سعادت نیا - عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
عبداله بهارلو - کارشناس ارشد علوم قرآنی

واژه استکبار و مهجوریت هر دو از مهم ترین واژگان کلیدی قرآن با بار معنایی منفی هستند، استکبار برای نشان دادن صفات بارز کافران و اتخاذ مهجوریت در بیان صفت عرضی برای مسلمانان به کار می رود. با این توضیح که مهجوریت هرگاه تنها به کار رود می تواند ناظر بر مهجور کردن قرآن در اثر غفلت باشد و اکنون که با فعل اتخذ به کار رفته بیانگر مهجور کردن عمدی و آگاهانه می باشد. این دو واژه کلیدی در عین حال که دارای بارمعنایی منفی هستند رابطه مستقیمی نیز با هم دارند به نحوی که هرگاه مسلمانان قرآن را مهجور کرده اند استکبارپذیر شده و در هر مقطعی که با بازگشت به قرآن درصدد مهجوریت زدایی از قرآن بر آمده اند روحیه استکبارستیزی در آن ها زنده شده است. در زبان قرآن واژه های کلیدی دیگیر مانند: نبذ، عشو، کتمان، اشتراء، تبعیض، الحاد در حوزه معنایی مهجوریت مورد بررسی قرار می گیرد که هر کدام به نوعی آیه مجمل مهجوریت را تبیین و تفسیر می کند. هدف این نوشتار با رویکرد معناشناسی و به روش تفسیری قرآن به قرآن، تبیین این مساله است که مهم ترین روش استکبار ستیزی نه در قرآن بلکه با قرآن امکان پذیر است و آن خارج ساختن قرآن از مهجوریت در مراتب مختلف آن است و مابقی راه ها و روش ها، فرع بر این روش اصلی و محوری است با اسن استدلال که تا وقتی قرن در بین مسلمانان مهجوری باشد دیگر دیدگاه های مستخرج از قرآن درباره استکبارستزی ابتر و ناقص و ماندن در ظواهر امر خواهد بود به بیانی دیگر لازمه استکبارستیزی در ابتدای امر، مهجوریت زدایی از قرآن است و جستجو از مدلول های قرآنی آن در اولیوت بعدی قرار می گیرد.

استکبار، معناشناسی، مهجوریت، نبذ، عشو، کتمان، اشتراء، تبعیض، حمل