فهیمه گودرزی عوض پور - اداره کل حفاظت محیط زیست هرمزگان، بندرعباس
علیرضا ریاحی بختیاری - دانشگاه تربیت مدرس، نور

مواد نفتی حاوی چندین نوع از فلزات سنگین از جمله وانادیوم است که در غلظت های بالا اثرات زیان آوری بر روی فیزیولوژی، رفتار و تولیدمثل جانوران دارد. پرندگان دریایی و رسوبات به ترتیب با عناوین گونه های دیده بان و مخزن فلزات، شاخص مناسبی برای بررسی آلودگی در اکوسیستم های دریایی هستند. این مطالعه با هدف تعیین غلظت و وضعیت پایشگری فلز وانادیوم با استفاده از تخم های سه گونه پرستو دریایی و رسوبات جزایر شیدور و بنی فارور در خلیج فارس انجام پذیرفت. در تیرماه 1391، در مجموع 57 تخم پرستودریایی بصورت تصادفی ساده در جزایر شیدور و بنی فارور جمع آوری شد. نمونه برداری رسوبات در جزایر شیدور و بنی فارور به ترتیب از 5 و3 ایستگاه هر کدام با 3 تکرار صورت گرفت. پس از انجام مراحل آماده سازی و هضم، از دستگاه طیف سنجی جذب اتمی کوره گرافیتی برای سنجش غلظت فلز وانادیوم استفاده شد. میانگین غلظت وانادیوم در محتویات، پوسته و کل تخم در دو جزیره به ترتیب برای پرستو دریایی گونه سفید 0/01±0/00، 0/05±0/2 و 0/06±0/2 µg/g، برای پرستو دریایی پشت تیره 0/129±0/49، 0/448±1/26، µg/g 0/733±1/75 و برای پرستو دریایی کاکلی کوچک 0/03±0/12، 0/12±0/3و µg/g 0/18±0/41 حاصل شد. داده های مربوط به رسوبات جزایر شیدور و بنی فارور به ترتیب 1/014±0/132 و 3/029±1/807 µg/g به دست آمد. غلظت وانادیوم موجود در رسوبات دو جزیره اختلاف معنی دار داشتند .(p> 0/01) غلظت وانادیوم موجود در اغلب داده های مربوط به اجزای تخم پرستوها در دو جزیره پایین تر از استاندارد FSANZ و WHO و در رسوبات جزایر شیدور و بنی فارور از استاندارد RSA کمتر بود. هماهنگی نسبی بین غلظت وانادیوم در تخم پرستوها و رسوبات جزایرمورد مطالعه حاکی از انعکاس وضعیت آلودگی مناطق مورد مطالعه توسط تخم پرستوهای دریایی بود.

وانادیوم، تخم، پرستو دریایی، رسوب، خلیج فارس