حبیب مهماندوست خواجه داد - دانشجوی علوم سیاسی
حبیب اله جوان - دکترای علوم سیاسی
علی بصیری نیا - دکترای علوم سیاسی

کشورهای ایران و افغانستان دارای مزیتهای نسبی سرزمینی و انسانی برای یکدیگر هستند؛ اما عدم مدیریت درست این امتیازات و حضور قدرتهای منطقهای و فرا منطقه ای در افغانستان به دلیل اهمیت ژئوپلیتیکی این کشور و در نتیجه بروز تهدیداتی مانند تروریزم و افراط گرایی دینی و نیز بروز مسئله قاچاق و تهدید امنیت ملی ایران از داخل کشور افغانستان، همچنین مسائل آب و تشدید اختلافات هیدروپلیتیکی و نیز مشکل آوارگان افغانی و عدم مدیریت در ست آن از سوی دو کشور، مانع از ایجاد یک رابطه پایدار و مبتنی بر حسن همجواری بر محور واقعیتهای ژئوپلیتیکی شده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ایران و افغانستان پس از انقلاب با تاکید بر منطقه سیستان انجام شد. روش مورداستفاده در این پژوهش، بنیادی-کیفی بوده که با روش کتابخانه ای انجام شد. نتایج نشان داد که میتوان مهمترین پیامدهای حاصل از تغییرات رود هیرمند را که موجد تنش در روابط سیاسی دو کشور بوده اند چنین برشمرد: الف) اختلافهای دو کشور بر سر تعیین دقیق مرز رودخانه، ب) اختلافهای دو کشور در مقادیر توزیع حقآبه و ج) تغییر در وسعت و قلمرو محدوده مرزی. حضور مهاجران افغانستانی در ایران از جهات اجتماعی- اقتصادی مسائل و مشکلاتی را برای کشور ایران فراهم آورده است از جمله: اختلاف شدید سطح فرهنگی بین مهاجران افغانی و میزبانان ایرانی یکی از مسائل و مشکلات اساسی در زمینه حضور مهاجران افغان در ایران میباشد. همچنین پیامدهای مثبت ایجاد بازارچه های مرزی در سطح استان سیستان و بلوچستان بوده که همگی این ها در ایجاد امنیت مرزها در استان نقش بسیار مثبت و قابل قبولی داشته است. در کل نتایج و پیامدهای ایجاد بازارچه های مرزی در استان سیستان و بلوچستان را می توان در موارد زیر خلاصه نمود: تراز مثبت تجاری، اشتغال پایدار، کاهش قاچاق کالا، افزایش سطح رفاه. مشکلات بازارچه های مرزی استان نیز عبارت است از: قاچاق کالا، عدم احداث بازار چه به وسیله کشور هم جوار در مقابل بازارچه های مرزی استان، عدم هماهنگی سازمان های ذیربط در زمینه صدور مجوز کالای وارداتی موردنیاز منطقه، عدم برخورداری غرفه داران از جوازهای صادراتی.

ایران، افغانستان، انقلاب اسلامی، منطقه سیستان.