فرشته کرمی - کارشناس ارشد، مطالعات زنان و خانواده، دانشگاه شهید باهنرکرمان، کرمان، ایران
سوده مقصودی - دانشیار و عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی، دانشگاه شهید باهنرکرمان، کرمان، ایران

در ایران درس مطالعات اجتماعی رسالت آموزش و آمادهسازی دانش آموزان برای زندگی اجتماعی و شکل دادن به شخصیت اجتماعی آنها را بر عهده دارد. مهمترین ویژگی شخصیت اجتماعی این است که شهروندان در مورد وظایف و مسئولیتها و حوادث در جامعه آگاه شده و نسبت به وقایع مربوط به جامعه حساس باشند. علاوه بر این بتوانند از حقوق مدنی و سیاسی، اجتماعی خود در آینده دفاع کنند. از آن جایی که جامعه متشکل از زنان و مردان است و ما شاهد حضور بیشتر زنان در عرصه های اجتماعی هستیم، لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسه مولفه های حقوق شهروندی زنان و مردان در کتاب های درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی انجام گرفت. مولفه های حقوق شهروندی بر اساس مواد ذکر شده در قانون اساسی ایران با مراجعه به منابع موجود در این زمینه انتخاب شدند و با نظریه شهروندی مارشال تلفیق گردیدند. پژوهش حاضر، از نوع توصیفی-تحلیلی بود که با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا به بررسی میزان توجه به حقوق شهروندی در کتابهای مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی (پایه های سوم، چهارم، پنجم و ششم) سال تحصیلی 1396-97پرداخت. واحد تحلیل پاراگراف و تصاویر موجود در کتاب های مطالعات اجتماعی بود و یافته ها با استفاده از جداول توصیفی ارائه شدند.نتایج نشان داد که در کتاب های مورد بررسی تصاویر بیشتر از پاراگراف ها به حقوق شهروندی پرداخته بودند. به طور کلی حقوق شهروندی مردان نسبت به زنان درکتاب های مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی بیشتر مشاهده شد. در مجموع نتایج حاکی از آن بود که کتاب های درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی برای آموزش حقوق شهروندی به شدت جنسیت زده عمل می کنند و توجه چندانی به حقوق شهروندی زنان ندارند. بنابراین، باید تمهیداتی اندیشیده شود تا در کتاب های درسی مطالعات اجتماعی، بیشتر به حقوق شهروندی زنان توجه شود.

حقوق شهروندی، تحلیل محتوا، کتاب درسی مطالعات اجتماعی