کبری کریمی - دانشجوی دکترای توسعه کشاورزی، دانشگاه زنجان
اسماعیل کرمی دهکردی - دانشیار ترویج کشاورزی و توسعه روستایی، دانشگاه زنجان

مشارکت جوامع روستایی عامل مهمی در پیشبرد طرح های منابع طبیعی محسوب می­گردد. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان مشارکت بهره­برداران در مراحل مختلف اجرای طرح­های مرتع داری و عوامل موثر بر آن انجام شد. این مطالعه با استفاده از یک پژوهش توصیفی- همبستگی در خانوارهای روستایی بهره­بردار از مراتع شهرستان ماهنشان در روستاهایی که طرح های مرتع داری در آن­ها اجرا شده و یا در حال اجرا بود، صورت گرفت. با استفاده از یک روش نمونه­گیری چند مرحله­ای از بین 1280 نفر بهره بردار 204 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیدند و با کمک ابزار پرسشنامه مورد مصاحبه قرارگرفتند. روایی محتوای پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصان مرتبط و روایی سازه براساس تحلیل روایی همگرایی به دست آمد، همچنین پایایی آن با استفاده از آزمون راهنما و محاسبه ضریب کرونباخ آلفا (75/0 تا 95/0) صورت گرفت.به منظور تجزیه و تحلیل داده­ها از نرم افزار SPSS20استفاده گردید.       نتایج نشان داد مشارکت یا دخالت دادن مردم در پروژه های حفاظت مراتع پایین و بیشتر به صورت انفعالی بوده است. مشارکت خانوارها رابطه ی مستقیم معنی­داری با دارایی­های فیزیکی همچون سطح اراضی زراعی آبی و باغی، تعداد کندوی زنبور عسل و تعداد طیور؛ میزان استفاده از خدمات حمایتی همچون اعتبارات (بیمه و وام)، نهاده های یارانه­دار یا رایگان (بذر، سم، نهال و کود)، ترویج به واسطه ی اطلاعات دریافت شده از فیلم­های آموزشی و شرکت در دوره­های ترویجی؛ دانش مردم درباره ی اهمیت مراتع؛ عضویت در نهادهای اجتماعی روستا و سن پاسخگو داشت. بر اساس تحلیل رگرسیونی گام به گام، متغیرهای تبیین کننده مشارکت بهره­برداران در طرح­های مرتع داری عبارتند از: تعداد دوره­های شرکت کرده، سطح کشت محصولات زراعی آبی، سن پاسخگو، استفاده از بیمه، عضویت در نهادهای اجتماعی روستا و میزان دریافت اطلاعات از طریق فیلم­های ترویجی.

طرح های مرتع داری, ارزیابی, مشارکت, بهره برداران روستایی