غلامحسن جعفری - استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه زنجان
فاطمه بختیاری - کارشناس ارشد هیدروژئومورفولوژی، دانشگاه زنجان

تحلیل ژئونروتیک حوضه ی آبی قزل اوزن در شمال غربی کشور، با استفاده از آمار و اطلاعات اقلیمی منطقه و به­ کمک نرم­افزارهای Arc Gis، Surfer و Excell به صورت تحلیل هیدرو-ژئونروتیک درآمده است. در این مقاله برای بررسی سیستم نروتیک شبکه­ی زهکش، از روابط هیدرولوژی و داده­های اقلیمی استفاده گردیده است. کل حوضه قزل­اوزن با در نظر گرفتن محل اتصال سرشاخه­های اصلی، به 56 زیر حوضه تقسیم شد. توپوژئونرون، پالئوژئونرون و ژئونرون­های مجازی، بر اساس ساختارهای الگوی آبراهه­ای و سطوح فرسایشی مشخص گردید. نتایج حاکی از آن است که حدود 3792 کیلومترمربع آن، در کواترنر بارش جامد دریافتی خود را در یخچال بلوکه کرده و مواد بلوکه شده به­گونه­ای دیگر در تحول ناهمواری­ها نقش داشته­اند. لندفرم­های غالب چنین وضعیتی به­صورت سیرک­های یخچالی بوده است. در پایین­دست چنین لندفرم هایی علی­رغم شیب مناسب، کاوش خطی آب به فرایند سطحی یخچالی تبدیل شده و دره­های U شکل را ایجاد کرده و گاه یخچال به صورت صفحه­ای عمل کرده و درمجموع لندفرم­هایی را شکل داده که به­عنوان ژئونرون­های مجازی یاد می شود. با تغییر اقلیم منطقه در کواترنری و آب شدن ورقه­های یخی در میانه­ی حوضه قزل اوزن، نرون­های ینکی­کند و قلعه­چای به عنوان توپوژئونرون ایزوله عمل نموده، درواقع خود به­صورت حوضه­های مستقلی داخل حوضه قزل­اوزن درآمده­اند. پایاب زنجان رود، میانه و در امتداد اصلی قزل اوزن از بیجار تا میانه تحلیل برنده بوده و مقدار آبی که دریافت می کنند بسیار کمتر از آبی است که از آن ها خارج می شود و اگر نبود رودخانه هایی همچون انگوران چای، قلعه چای، قرقون چای و غیره رودخانه کاملا خشک می شد.

نرون, سیناپس, سیستم, بیجار, قزل اوزن