علی اکبر محمدی - استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه بیرجند

چیستی مفهوم علم از دیرباز ذهن بشر را به خود سرگرم کرده است و هر دانشمندی با برداشتی ویژه از آن تعبیر کرده است. همواره میان پیروان و علاقهمندان علوم انسانی و علوم طبیعی اختلافنظر وجود داشته است. نزاع عقل و عشق، علوم انسانی و علوم طبیعی، علم رسمی و علم نافع برخی از این تضادها هستند. با انقلاب صنعتی در غرب، علوم انسانی جایگاه اصلیاش را از دست داد و رویکرد سودجویانه به علم و صنعت، نظام سرمایهداری را به جایی رساند که جز سرگشتگی دستاوردی برای بشر نداشت و روز به روز نیاز به امر قدسی، عشق و فطرت و بازگشت به هویت فطری، بیشتر نمایان شد. در این مقاله نویسنده بر آن است تا با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای گذری مختصر به این نزاعها داشته باشد و در پایان نگاه ویژه شیخ بهائی به مقوله علم رسمی و نافع را از خلال اشعار او قدری نشان دهد. شیخ بهائی که سرآمد روزگار خود در علوم ریاضیات، هندسه، معماری و علوم غریبه و خفیه، الهیات و فقه و اصول بود، دلگیر از علوم رسمی به عشق و ندای دل فرامی خواند. از نگاه او، علوم رسمی اگر به معرفت و شناخت الهی نظر نداشته باشد و هدفش خدا نباشد، جز تباهی چیزی عاید فرد نخواهد کرد و این نیازی است که امروزه دانشگاه ها و موسسات آموزشی و پژوهشی ما می باید بیشتر به آن توجه کنند تا نقشه و الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در مسیری روشن تر حرکت کند.

مفهوم علم، علم رسمی، علم نافع، شیخ بهائی