مهدی ذاکری نیا - استادیار و هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
بهمن فکوری دکاهی - دانش آموخته گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
سیده سهیلا ابراهیمی - استادیار و هیات علمی گروه خاک شناسی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

یکی از راه­کارهای مقابله با کمبود منابع آب آبیاری استفاده از سطوح ایستابی کم عمق آب زیرزمینی برای آبیاری گیاه به خصوص در مناطق با آب زیرزمینی نزدیک به سطح زمین می­باشد. اما بالا آمدن نمک به منطقه ریشه در اثر جریان مویینگی، یک عامل محدود­کننده برای استفاده از آب زیرزمینیکم عمق به منظور آبیاریگیاه محسوب می گردد. از این رو آگاهی از رفتار خاک در حضور سطوح مختلف ایستابی با غلظت های مختلف برای برنامه ریزی آبیاری زیرزمینی بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش، که در دانشگاه علوم کشاورزی گرگان با اقلیم نیمه مرطوب صورت گرفته است، آزمایشی در قالب طرح فاکتوریل به صورت کامل تصادفی با چهار تیمار آب زیرزمینی شامل آب شاهد(تهیه شده از آب شرب شهر گرگان) با هدایت الکتریکی 6/0 دسی زیمنس بر متر؛ آب زیرزمینی با هدایت الکتریکی 5/7؛ 5/12  و 5/17 دسی زیمنس بر متر (تهیه شده از اختلاط آب شاهد با آب دریای خزر) و دو تیمار عمق ایستابی 70  و 100 سانتی متر در سه تکرار و در مجموع در 24 لایسیمتر به ارتفاع 150 و قطر 15 سانتی متر حاوی یک خاک لوم رسی سیلتی انجام گردید. آب زیرزمینی از طریق مخازن آب مدرج که به لوله­های متخلخل نصب شده در لایسمترها متصل بودند اعمال و به کمک یک شناور، سطح ایستابی در هر لایسیمتر تثبیت گردید. تبخیر از سطح خاک از طریق تغییر ارتفاع آب در مخازن در طول دوره آزمایش به صورت روزانه اندازه­گیری شد. پس از یک دوره سه ماهه، هدایت الکتریکی عصاره اشباع نمونه های چهار عمق 5 ، 30 ، 60 و 90 سانتی متری از پروفیل خاک اندازه­گیری و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف نمک صعود کرده به پروفیل خاک در سطح احتمال یک درصد بین تیمار های مختلف معنی دار بوده است. در تیمار آب شاهد، آهنگ تجمع نمک در سطح خاک شدیدتر، ولی در تیمارهای با شوری بالاتر، تجمع نمک در عمق­های نزدیک به سطح ایستابی بیشتر بوده است. همچنین اختلاف مقادیر نمک صعود کرده به پروفیل خاک در سطح احتمال یک درصد در بین تیمارهای عمق ایستابی 70  و 100 سانتی متری معنی دار بود و در همه تیمارهای مربوط به عمق ایستابی 70 سانتی متری نمک بیشتری نسبت به عمق ایستابی 100 سانتی متری صعود کرده بود. بررسی نتایج تبخیر نیز حاکی از آن بود که بیشترین تبخیر در تیمار شوری 5/17 دسی زیمنس بر متر روی داد، اما به طور کلی اختلاف میزان تبخیر از دو سطح ایستابی 70 و 100 سانتی متر بین تیمارهای مختلف در سطح احتمال یک درصد معنی دار نبود.

آهنگ تجمع نمک, پروفیل خاک, جریان مویینگی, سطح ایستابی, عصاره اشباع