سید علی موذنی - دبیر آموزش و پرورش و دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه شاهد
محمد حسن میرزا محمدی - دانشیار فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه شاهد تهران

پژوهش حاضر با هدف تطبیق دیدگاه های ابن خلدون و سعدی درخصوص عوامل موثر بر تربیت و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی (تحلیل تطبیقی) انجام شده است. براین اساس، ابتدا، اندیشه های دو متفکر به صورت کلی معرفی، آنگاه سوال های پژوهش، صورت بندی و ارائه شده است. یافته ها نشان می دهد که به طورکلی می توان دیدگاه دو متفکر به عوامل موثر بر تربیت را پیوسته و مرتبط و شامل سه منظر: زیست شناختی، جامعه شناختی و روان شناختی دانست. دیدگاه ابن خلدون و سعدی از جهات نگاه واحد به انسان، اعتقاد به تاثیر محیط، پذیرش طبع  اجتماعی انسان، پذیرش تاثیر حاکمان، اهمیت دادن به تاثیر معلم، نگاه به عامل تقلید و تفاوت های فردی، تاثیر اوضاع سیاسی و اجتماعی و داشتن نگاه اجتماعی دینی، دارای اشتراک است. همچنین، دیدگاه این دو اندیشمند از جهات تاکید پررنگ سعدی بر عامل وراثت، وسیع تربودن گستره تاثیر محیط در دید ابن خلدون، داشتن اختلاف در امر تنبیه و کاربردی تربودن نگاه ابن خلدون به عوامل موثر بر تربیت، دارای افتراق است. براساس این یافته ها تلاش شد از آموزه هایی که می توان از ابن خلدون و سعدی برای اعمال در نظام تربیتی ایران به دست داد، نتایجی، استخراج  و ارائه شود.

ابن خلدون, سعدی, عوامل موثر بر تربیت, آموزه, نظام تربیتی ایران