ساسان محسن زاده - دانشیار بخش زیست شناسی دانشگاه شیراز
مینا کیانی فرد - دانش آموخته ارشد بخش زیست شناسی دانشگاه شیراز

رشد وعملکرد گیاهان در اکوسیستم ها تحت تاثیر عوامل مختلفی مثل نوع گونه، اقلیم منطقه، محیط خاک، ارتفاع از سطحدریا و موقعیت جغرافیایی قرار دارد و هر یک از این عوامل می تواند تاثیر بسزایی بر کمیت و کیفیت محصول داشته باشد. گیاهدارویی زنیان متعلق به خانواده چتریان است این گیاه دارای گل آذین چتری با گل های منظم است دامنه انتشار آن مربوط بهنواحی مختلف ایران، هند، مصر و اروپای مرکزی می باشد. مهمترین قسمت گیاه زنیان که خواص زیادی دارد بذر آن است کهخواص ضد سرطانی، ضد باکتریایی، ضدقارچی و آنتی اکسیدانی دارد. در این پژوهش اطلاعات هواشناسی شامل بارندگی،رطوبت نسبی و دمای مناطق مختلف رویشگاه های زنیان جمع آوری گردید و آزمایش خاک برخی مناطق انجام شد. اسانسبذر گیاه زنیان مربوط به هر منطقه با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج گردید. اسانس ها با استفاده از دستگاه گازکروماتوگرافی و گاز کروماتوگراف متصل به طیف نگار جرمی آنالیز شد و ترکیبات اسانس تعیین گردید. طبق گزارش پایگاهاطلاعات جغرافیایی گیاهی، رویشگاه های زنیان در استان فارس در مرودشت، اقلید، جهرم و در منطقه اباده طشک در روستایحاجی جمالی و در منطقه ارسنجان در روستای جمال اباد مشاهده شده است. در بلوچستان در راه ایران شهر به چابهار دراطراف رودخانه سرباز وهمچنین در جاده خاش به ایران شهر در دشت آنجان، در استان کرمان در مناطق باقین، ایزین، کرمانودر استان یزد در شهر یزد ودر استان هرمزگان در 25 کیلومتری کبوهستان و در استان خراسان در روستای تربت حیدریه ومشهد و در آذربایجان شرقی در تبریز مشاهده شده است. در اسانس زنیان 25 ترکیب شناسایی شد. بیشترین درصد ترکیبموجود در اسانس زنیان مربوط به تیمول بود که بین 25/7 تا 58/65 درصد در شهرهای مختلف متفاوت بود. سپسپاراسایمن و گاما ترپینن بیشترین درصد را به خودشان اختصاص دادند. بر اساس نتایج به نظر می رسد که تفاوت در آب و هواو اقلیم رویشگاه های مختلف زنیان، باعث شده که بذر های زنیان مناطق مختلف از نظر ترکیبات اسانس با هم تفاوت داشته باشند.

گیاه دارویی، اکوفیزیولوژی، زنیان، اسانس، اقلیم