شادی عزیزی - عضو هیئت علمی (استادیار) دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
شارین شیرمحمدیان - دانشجوی دکتری، دانشکده معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

امروزه مفهوم فراغت از اهمیت قابل توجهی نزد طراحان و برنامه ریزان شهری برخوردار است. از این رو مقاله حاضر به تطبیق مطالعات مفهوم فراغت از منظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در سه نسل از مراکز تجاریشهری می پردازد. با بررسی ادبیات موضوع، مفهوم فراغت از دیدگاه کارکردگرایان، مارکسیست ها، نئومارکسیست ها و کنش متقابل به طور کامل بررسی شده است در گام بعد، بر اساس تعاریف انجام شده، مراکز تجاری شهری در سه نسل که شامل فروشگاه های بزرگ زنجیره ای، پاساژها و مراکز خرید نوین شهری هستند، دسته بندی شده است. سپس به تطبیق دیدگاه های نام برده و فضاهای شهری پرداخته شده است. بر اساس دسته بندی این پژوهش، دیدگاه کارکردگرایان و مارکسیست ها با فضای فروشگاه های بزرگ زنجیره ای، دیدگاه نئومارکسیست ها با فضای پاساژها و دیدگاه نظریه پردازان کنش متقابل با مراکز خرید نوین شهری ارتباط دارد. مطالعات حوزه فراغت نشان می دهد با نزدیک شدن تعاریف مفهوم فراغت به عصر حاضر و ویژگی های این عصر، مرز میان کار و فراغت مبهم می شود، فراغت دیگر فعالیتی فرعی در زندگی افراد به ویژه شهرنشینان شهرهای بزرگ، محسوب نمی شود بلکه عاملی هویت ساز برای افراد است و همچنین به عنوان یکی از محورهای مهم انسجام اجتماعی شناخته می شود.

فراغت، فروشگاه زنجیره ای بزرگ، پاساژها، مراکز خرید نوین شهری