پارسا ارباب - استادیار دانشکده شهرسازی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران
علی صمدی

بافت های فرسوده شهری شرایط خاص اجتماعی، کالبدی و اقتصادی داشته و متقابلا نیازمند اتخاذ رویکرد یا رویکردهای اختصاصی مبتنی بر انجام مطالعات عمیق هستند. یکی از عوامل کلیدی در این زمینه که همگام با نهادینه شدن پارادایم برنامه ریزی شهری مشارکتی، بیش از پیش اهمیت یافته است، سرمایه اجتماعی درون محلات و بکارگیری آن برای انجام بازآفرینی شهری است. سرمایه اجتماعی به عنوان محصول نوع خاصی از کنش جمعی می تواند مولد کارکردهای اجتماعی مورد انتظار بوده و به این ترتیب، تاثیر به سزایی بر تحرک و هم افزایی و متعاقبا اتخاذ برنامه ای کارآمد و هدفمند متناسب با شرایط، اقتضائات، ظرفیتها و پتانسیلهای بالقوه و بالفعل در محلات مختلف شهری دارد. از این رو، پژوهش حاضر با مرور رویکردهای مطرح در پژوهشهای مرتبط و هم چنین واکاوی تجارب موفق داخلی (بازآفرینی بافت قدیم شهر آمل، محله همت آباد اصفهان و محله خیابان تبریز) و خارجی (بازآفرینی منطقه دره شکوفه ترکیه، محله برسی پاریس و محله گرینگر در انگلیس) به تدوین شاخص های 7گانه پتانسیل سرمایه اجتماعی به منظور کاربست در بازآفرینی شهری مشارکتی پرداخته است. این شاخصها عبارتند از: اعتماد (فردی و عمومی ساکنان نسبت به یکدیگر)، امنیت (عمومی، شبانه، زنان و کودکان در محله)، بستر فرهنگی (برگزاری مراسم فرهنگی و امور عام المنفعه و همگانی)، مشارکت غیر رسمی (دغدغه مندی، توجه و رسیدگی به امور محله)، انسجام اجتماعی (حضورپذیری، تعاون و همکاری ساکنان با یکدیگر)، سطح دینداری (التزام به دین، صداقت و امور مذهبی فردی و جمعی) و هنجارهای معامله متقابل (همراهی، حمایت و احترام متقابل ساکنان).

سرمایه اجتماعی، بازآفرینی شهری، برنامه ریزی شهری مشارکتی، بافت فرسوده