سیفتی* سیدابراهیم - عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد
صدیقی مورنانی مریم - دانش اموخته رشته خاکشناسی، گرایش شیمی و حاصلخیزی خاک، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد

استفاده از پساب ها، به طوری که هم از جنبه اقتصادی و هم در توسعه کشاورزی موثر باشد، در سالیان اخیر مورد توجه کشورهای صنعتی دنیا قرار گرفته است. از طرفی استفاده بی رویه از کودهای شیمایی باعث آلودگی های بی شمار زیست محیطی شده و کشاورزان را به استفاده از کودهایی با منشا آلی ازقبیل سرکه چوب سوق داده است. اما باتوجه به اینکه پساب های دانه های روغنی از ویژگی های کیفی مناسب تری نسبت به دیگر پساب های صنعتی برای مصارف کشاورزی برخوردارند، می توان از این پساب به عنوان آب آبیاری گیاهانی استفاده کرد که توانایی تحمل شوری و فلزات سنگین موجود در آن را دارند. کینوا یک گیاه متحمل به تنش های محیطی بوده و کارایی خوبی در جذب فلزات سنگین دارد. در این پژوهش ژنوتیپ ردکارینا به عنوان مناسب ترین ژنوتیپ در جذب عناصر سنگین شاخساره، به همراه موتانت (M1 (150Gy آن در قالب طرح کاملا تصادفی و آزمایش فاکتوریل با چهارسطح تیمار و دو سطح ژنوتیپ کشت شد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که موتانت های M1، نسبت به جذب سدیم در شاخساره، تحمل بیشتری از خود نشان دادند. همچنین بیشترین میزان جذب سرب در شاخساره در بین ژنوتیپ های موتانت مربوط به اثر متقابل ژنوتیپ موتانت و سرکه چوب می باشد. ترکیب سرکه چوب و پساب همچنین میزان کادمیوم موجود در شاخساره را نسبت به شاهد هرکدام، افزایش داده است. وقتی گیاه کینوا با تیمارهای پساب و ترکیب آن با سرکه چوب تحت تنش قرار گرفته است، از میزان کلروفیل کل و حجم ریشه نسبت به شاهد به طور معنی داری کاسته شده است اما نتایج موید این هستند که محتوای کلروفیل کل اندام هوایی و حجم ریشه در تیمارهای ترکیبی پساب و سرکه چوب نسبت به تیمار پساب به تنهایی بیشتر بوده است هرچند این میزان نسبت به تیمار سرکه چوب به تنهایی، کاهش معنی داری را نشان می دهد. به طورکلی نتایج این پژوهش نشان داد که موتانت های ژنوتیپ ردکارینا کینوا توانسته اند نسبت به تنش های محیطی، توانایی تحمل بالاتری نسبت به حالت وحشی خود پیدا کنند و بتوان از آنها در برنامه های اصلاحی آبیاری با پساب استفاده نمود.

آب غیرمتعارف، پساب کنجد، کود آلی، سرکه چوب، محیط زیست، فلزات سنگین