علی اصغر داودی - عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد.

چند و چون تحقق صلح به عنوان یکی از ارزش ها و پیش شرط های بقاء نوع بشر و تداوم زندگی جمعی، از دیرباز موضوع تفکر و نظریه پردازی های مختلف در رشته های گوناگون علوم انسانی قرار داشته است. در حوزه علوم سیاسی و روابط بین الملل نیز مکاتب و نحله های فکری عدیده ای به این مقوله پرداخته اند. بیشک بدون تلاش های فکری اندیشمندان در حوزه های مختلف علوم انسانی و اجتماعی وضعیت کنونی بشر به گونه ای دیگر بود، نه نظام بین الملل از پایداری و ثباتی برخوردار بود و نه در عرصه درون کشوری آحاد و گروه های مختلف انسانی می توانستند به تعامل و همزیستی مسالمت آمیز با یکدیگر ادامه دهند. در عین حال، هنوز تا رسیدن به جامعه ای عاری از خشونت و خشکاندن و کور کردن تمامی سرچشمه های خشونت آفرین در سطح جامعه فاصله زیادی وجود دارد. روزی نیست که آمار تکان دهنده ای از خشونت های جور واجور نسبت به افراد و گروه های مختلف به گوش نرسد، بخصوص در جوامع توسعه نیافته که زیرساخت های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی لازم برای تحقق جامعه عاری از خشونت پدید نیامده است. متاسفانه آمارها در خصوص خشونت، پرخاشگری و عدم مدارا در مناسبات فی مابین درون جامعه ما نیز وضعیت نگران کننده ای را نشان می دهد. پرسشی که در این مقاله درصدد پاسخگوئی بدان هستیم این است که دانش سیاست و مجموعه علوم وابسته چگونه و چه نقشی را می توانند در تحقق صلح در جوامع توسعه نیافته، بخصوص جامعه ایران ایفا نمایند با توجه به اینکه در چهار دهه پس از انقلاب 1357 رشته های علوم انسانی بخصوص رشته علوم سیاسی، در جامعه ما رشد کمی و کیفی قابل توجهی داشته و مراکز آموزشی عدیدهای پدید آمده که به این رشته اهتمام می ورزند و انجمن های علمی مختلفی دستاندرکار تحقیق و پژوهش در این حوزه هستند، ظرفیت های خوبی برای استفاده از علوم سیاسی جهت تحقق صلح در دو وجه مثبت و منفی آن بوجود آمده است. این رشته آکادمیک از چند م نظر می تواند ما را در تحقق آرمان صلح کمک نماید: اول آنکه با کمک این رشته می توان پیش پنداشت ها و مفروضات نخبگان فکری و سیاسی را در خصوص ابعاد مختلف صلح تغییر داد. دوم اینکه با نگارش متون وزین و اثرگذار در خصوص صلح می توان به تغییر فرهنگ سیاسی جامعه و سازواری آن با فرهنگ مسالمت آمیز همت گماشت. سوم اینکه در دراز مدت باید نسلی از نخبگان سیاسی را پرورش داد که بتوانند هم در عرصه داخلی و هم عرصه بین المللی به آرمان صلح وفادار بوده و نگاه بشر دوستانه را بر آرمان های تنگ نظرانه ملی گرایانه و نژادپرستانه ترجیح دهند. چهارم اینکه گنجاندن دروسی با مضمون صلح در برنامه درسی علوم سیاسی می تواند راه را برای تاملات عمیق تر در این حوزه هموار سازد. در این مقاله سعی خواهد شد با استفاده از روش تحلیل کیفی، با رویکردی آینده پژوهانه سناریوهای متنوعی را برای آینده علوم سیاسی در ایران ترسیم و قابلیت هریک را برای برقراری صلح مورد سنجش قرار دهیم.

علوم سیاسی، صلح، فرهنگ سیاسی، نخبگان سیاسی، ایران