نرگسی غفوری - کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه علم و هنر یزد
فواد نجم الدین - عضو هیات علمی دانشگاه علم و هنر یزد
نصراله تسلیمی - عضو هیات علمی دانشگاه علم و هنر یزد

علیقلی خویی یکی از برجسته ترین تصویرگران کتب چاپ سنگی در دوران قاجار بود از شاخص های بارز تصویر گری اونمایش حالات انسانی در تصویرگری های چاپ سنگی باتوجه به تمامی جزییات صورت انسان است او درنمایش حالات-هایی مانند خشم، غافلگیری، شادی، ترس، غم از شاخص هایی استفاده می کند که برای بیننده بسیار ملموس و قابل درکباشد. روش تحقیق در این پژوهش از حیث هدف در چهارچوب تحقیقات نظری و از حیث ماهیت توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش از شاهنامه تصویرگری شده توسط میرزاعلی قلی خویی که دارای 57 تصویر بود استفاه شده که 18تصویر از آنها را به صورت وضعی گزینش شد، در نهایت 52 شخصیت با حالات چهره مختلف انسانی را انتخاب نموده ومورد بررسی قرار گرفت.اجزای تشکیل دهنده جداول شامل نمونه های تطبیقی حالات ترس، نفرت، خشم، شادی، غم،تعجب، غافلگیری در چهره ها با تصویرگری های علیقلی خویی بوده که بر اساس نظریه پل اکمن در مورد حالات مختلفچهره تحلیل شده است. روش گرد آوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات کیفی است.نتایج این مطالعه حاکی از آن است که از تصویرسازی های میرزا علیقلی خویی در نسخه های چاپ سنگی شاهنامه پیداستوی شایستگی هنری و قریحه صنعتی کافی برای تصویر سازی های مجالس، حماسی و عامیانه داشته است و صحنه ها رابرای عامه مردم قابل فهم کرده است. در حقیقت او با این کار، تصویرسازی و نقاشی را میان مردم کوچه و بازار برده وآنها را آکنده از بار ارزشی نموده است. وی در بازنمایی دقیق چهره و حالات انسانی نهایت دقت را رعایت کرده و یافته هاو آموزه های خود را در این قلمرو به ظهور رسانده است. به دلیل حماسی بودن داستان های شاهنامه،اکثر تصویرها حالتغم، ترس، خشم، غافلگیری و شادی را نشان میدهند. در این میان علیقلی خویی حالت نفرت را در آثار خود به صورتجداگانه در چهره ها به نمایش نگذاشته است ولی وقاحت و زشتی در اجزاء چهرهی افراد خشمگین و در حال مرگ رانشان داده است. در واقع مخاطب با دیدن تصاویر مرگ حالت منفور بودن این تصاویر را درک می کند. این از خصوصیاتنقاشی های علیقلی خویی است. اکمن برای نشان دادن حالات مختلف انسانی و تحلیل آنها از عکس استفاده می کند درصورتی که علیقلی خویی باید هر حالت را خود به تصویر بکشد با تمامی جزییات و مشخصات، در این وضعیت آثار وبرداشت علیقلی بالاتر از اکمن است.

شخصی تپردازی، میرزا علیقلی خویی، زبان بدن، نقاشی روایی، حالات چهره