تاملی در ساز و کار پدافندی فرافکنی و شاخصه های آن با تکیه بر اشعار پروین اعتصامی

از دیرباز، علم روان شناسی با ادبیات گره خورده است و می توان در آثار شاعران و نویسندگان، مفاهیم روان شناسی را یافت. فرافکنی یکی از مفاهیمی است که برای اولین بار در آثار زیگموند فروید ظهور کرد. فرافکنی یکی از مکانیسم های پدافندی (دفاعی) روان شناسی است که از طریق آن می توان به ضمیر و درون هر کس پی برد و شناخت نسبی از شخصیت وی به دست آورد. یکی از شاعران و اندیشمندان بزرگ ایران زمین کهبه جنبه های روان شناختی رفتار انسان توجه دارد، پروین اعتصامی است؛ تا آن جا که در جای جای اشعار و سروده های او به ویژه در قصاید و مناظرات او تحلیل های روان شناختی و حتی برخی از مسائل و مفاهیم نوین این دانش نظیر خود فریبی، توجیه، فرافکنی و ... به کرات مشاهده می شود. این جستار با تکیه بر رویکر توصیفی تحلیلی و با هدف واکاوی و تحلیل ساز و کار پدافندی فرافکنی و شاخصه های آن با تکیه بر اشعار پروین اعتصامی صورت پذیرفته است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که شاخصه های فرافکنی به کار رفته در اشعار پروین اعتصامی شامل مواردی از جمله: نفی فرافکنی بر قضا و قدر، نفی فرافکنی بر دیگران، واعظ غیر متعظ بودن و یکسان شمردن خود با دیگران می شود. بنابراین فرافکنی و شاخصه های آن را می توان یکی از ویژگی های بارز شعری این شاعر بزرگ دانست.

Keywords:

پروین اعتصامی , فرافکنی , روان شناسی و ادبیات , اصول و شاخصه ها , شعر فارسی