محمدرضا حاجی آقابابایی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی

یکی از شیوه های تحلیل ساختاری متون، بررسی متن از منظر روایت شناسی است. با بهره گیری از این نظریه می توان معانی ضمنی را که در متن قرار گرفته است، شناسایی و درک کرد. از جمله نظریات روایت شناسی که از طریق آن می توان نگاهی همه جانبه به متن داشت، نظریه ی روایت شناسی تزوتان تودوروف است. این نظریه ی بیشتر بر محور گزاره و پیشرفت متن استوار است و وضعیت های مختلفی را که موجب پیشبرد داستاناست، در نظر دارد. پژوهش حاضر به بررسی داستان حضرت موسی (ع) در کل قرآن کریم اختصاص دارد. با توجه به بررسی های صورت گرفته، در روایت قرآنی حضرت موسی (ع) عمدتا با وضعیت نامتعادل، نیروی برهمزننده و نیروی یاری رسان مواجه هستیم؛ زیرا خداوند در مقام داستان پردازی نیست و هدفش نشان دادن قدرت الهی در برابر فرد گردنکش است؛ از این رو کنش افراد و وضعیت های متعادل مطرح نمی شود و تنها بهبیان مقاطعی پرداخته می شود که تقابل دو نیروی برهمزننده و یاری رسان دیده می شود. از نظر ترتیب زمانی، راوی (خداوند) در ابتدا حوادثی را بازگو می کند که اهمیت بیشتری دارد و تقابل میان فرد گردنکش و قدرت الهی را به خوبی نمایان می کند. در خصوص روایت شنو، شنونده ها در این ماجرا بر اساس هدف تعیین شده اند و مهمترین هدفی که می توان در نظر گرفت، بیان قدرت الهی و یاری رسانی وی به پیامبران و مومنان و از میان بردن گردنکشان و ستمگران است.

قرآن کریم، روایت شناسی، نظریه تودوروف، قصه ی موسی (ع)