مریم شعبانزاده - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان
زهرا رحیمی پور - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان
الهام کیانی نژاد - دبیر زبان و ادبیات فارسی

سمبولیسم اجتماعی فارسی یکی از جریان های شعری ادبیات معاصر است. وضعیت سیاسی اجتماعی دهه سی و چهل زمینه توجه و گرایش به این جریان شعری را فراهم ساخت. نماد گرایی و اجتماعی بودن دو ویژگی اصلی شعر سمبولیسم اجتماعی فارسی است. شاعر تصاویر شعری را برای بیان واقعیت های اجتماعی به کار می گیرد. شعر سمبولیسم اجتماعی فارسی برای اولین بار در سروده ققنوس نیما یوشیج به صورت جدی نمود پیدا کرد. پس از نیما، توسط شاعران دیگر این حوزه شعری مورد توجه قرار گرفت. در میان شاعران معاصر، فروغ فرخزاد،منوچهر آتشی و محمدرضا شفیعی کدکنی (م.سرشک) از شاعرانی هستند که در سروده های خود از سمبولیسم اجتماعی بهره گرفته اند و می توان انعکاس نمادگرایی را در اشعار آن ها مشاهده کرد.این سه شاعر با توجه به نزدیکی شعرشان، از نماد های مرسوم مشابه برخوردارند و طرز تلقی آن ها نسبت به نمادگرایی طبیعت در جهت بیان تاملات اجتماعی، تقریبا مشابه است. با این تفاوت که میزان بهره گیری این سه شاعر نام آشنا، از نماد های ابتکاری و نو به یک مقدار نیست و در این میان م.سرشک از اهمیت بیشتری بر خوردار است و تعداد نمادهای ابتکاری وی، در مقایسه با آن دو بیشتر است. در این مقاله، به بررسی سمبولیسم اجتماعی فارسی در سروده های این سه شاعر می پردازیم و تاویلات دریافتی اجتماعی مرتبط با نمادهای اجتماعی در سروده های آن ها بررسی می نماییم.

سمبول، نماد اجتماعی، فروغ فرخزاد، منوچهر آتشی، محمدرضا شفیعی کدکنی