خدابخش اسداللهی - دانشیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی
محمد شهبازی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان وادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

تشبیه که در اوایل قرن چهارم ساده و قریب به ذهن بود. برای درک آن نیاز به اندیشه طولانی و تامل زیاد نبود. با ورود ادبیات قرن های بعد به عرفان و تمثیل، شکل تشبیه هم به مراتب آن پیچیده و گسترده تر شد؛ تا بدانجا رسید که تشبیه به اعتبار حسی و عقلی بودن مشبه و مشبه به خود چهار زیر مجموعه یافت و همین طور به اعتبار مفرد، مرکب، مقید بودنشان خود به چند دسته تقسیم شدند. رساله مونس العشاق سهروردی که رساله ای رمزی- عرفانی است برای بیان حواس ظاهری، حواس باطنی و ... از روش تشبیه استفاده کرده است. بیش تر نوع تشبیه در این رساله از نوع مجمل، موکد، عقلی به حسی، مفرد به مرکب و مقید به مرکب می باشد. این مقاله می خواهد تشبیه را در رساله منثور بررسی کند و بشناساند که شاعران و نویسندگان عرفانی و رمزی که آثارشان جنبه علمی داشت برای بیان بهتر مقصود خویش از تشبیه یاری می جستند و تشبیه مختص نظم نمی باشد.

تشبیه، مجمل، مقید مرکب، مونس العشاق، سهروردی