الهه لری زودانی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشگاه تربیت مدرس
محمدصادق ثابت - استادیار گروه ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشگاه تربیت مدرس
احمد معینی - دانشیار گروه ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشگاه تربیت مدرس

گیاهان تولید کننده ی گروه بزرگ و متنوعی از ترکیبات آلی به نام متابولیت های ثانویه هستند که یکی ازمهمترین آنها شیکوریک اسید می باشد. این ماده با ارزش که بر سیستم ایمنی بدن اثر مثبت دارد به عنوانترکیب فنلی اصلی در ریشه های گیاه سرخارگل (Echinacea pupurea) وجود دارد که در مسیر بیوسنتزی شیکمیکاسید از کافتاریک اسید مشتق می شود. سرخارگل یکی از محبوبترین گیاهان دارویی است که درمکمل های غذایی استفاده می شود. امروزه به کمک روش های نوین بیوتکنولوژی، گام های موثر و ثمربخشی درزمینه افزایش تولید متابولیت های ارزشمند گیاهی برداشته شده است. کشت ریشه های مویین سرخارگل به دلیلرشد سریع و نیز مقدار بیشتر شیکوریک اسید آنها در مقایسه با گیاه مادری، همچنین افزایش بیان ژنهای مسیربیوسنتزی شیکوریک اسید از جمله روش های موثر در تولید این متابولیت ارزشمند می باشد. در پژوهش حاضر اثراستفاده ی همزمان نانولوله کربنی چند دیواره و متیل جاسمونات بر میزان بیان دو ژن بالادست و پایین دستمسیر بیوسنتزی شیکوریک اسید توسط واکنش Real Time PCR بررسی شد. جهت اجرای آزمایش از ریشه های موئین موجود در محیط کشت مایع WPM استفاده گردید. تیمار نانوذرات در غلظت های صفر، (1-)100mg 1 و (1-)250mg 1 و متیل جاسمونات در غلظت های صفر و 100μM به عنوان محرک اعمال گردید. سنجش بیان نسبی دو ژن بالادستی و پائین دستی مسیر بیوسنتزی شیکوریک اسید حاکی از افزایش معنی دار 25 برابری ژن 4CL در زمان 3h و 16 برابری در زمان 12h بود. این در حالی بود که ژن HCT افزایش 4/3 برابری در زمان 3h و 2/1 برابری در زمان 12h نشان داد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر، نقطه ی عطفی برای پژوهش های بیشتر در افزایش تولید متابولیت های ثانویه ارزشمند گیاهی، توسط ریشه های مویین گیاهان دارویی، تلقی می شوند.

متابولیت های ثانویه، محیط کشت مایع WPM، اثرات همزمانی، شیکوریک اسید، مسیربیوسنتزی