سجاد بیگ زاده حور - کارشناس ارشد مهندسی کشاورزی
مجید امینی دهقی - استادیار گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد_

روغنهای گیاهی در مقایسه با چربیهای حیوانی به دلیل پایین بودن میزان اسیدهای چرب اشباع، از کیفیت بهتری برخوردارند. از سایر فرآورده های دانه های روغنی بهخصوص پروتئین آنها نیز استفاده فراوانی در تغذیه انسان و دام میشود. دانه های روغنی، ازجمله مواد غذایی ضروری و موردنیاز بشر به شمار میروند که با فرآورده های مختلف خود نه تنها قسمتی از نیازهای غذایی جوامع بشری را تامین مینماید، بلکه حتی مصارف صنعتی و دارویی نیز دارند و به همین دلیل از محصولات مهم کشاورزی هستند .(Berglund, 2002) سویا با داشتن 35 تا 45 درصد پروتئین و 18 تا 22 درصد روغن دردانه، یک گیاه باارزش و استراتژیک هست. علاوه بر مصارف مختلف روغن سویا در تغذیه، در صنعت هم از آن مواد گوناگونی تهیه میشود. روغن سویا حاوی اسیدهای چرب غیراشباع نظیر: اسید اولئیک، اسید لینولئیک و اسید لینولنیک هست این اسیدهای چرب اشباع نشده، ازلحاظ تامین ویتامین و حفظ سلامتی انسان، فوق العاده مهم است .(Berglund, 2002; Anon, 2007) سویا که آن را به انگلیسی Soybean (بانام علمی (Glycine max (L.) Merr.، گیاهی از تیرهی بقولات و زیر تیره ی پروانه آساها و جنس Glycine است. در این جنس حدود 40 گونه وجود دارد و انواع زراعی آن به گونه Glycine تعلق دارد (ناصری، 1377؛ .(Anon, 2007 دانه سویا از ارزش غذایی بسیار بالایی برخوردار است زیرا دارای 30 تا 50 درصد پروتئین، 15 تا 23 درصد کربوهیدرات، 14 تا 24 درصد چربی، 5 تا 10 درصد آب و 3 تا 6 درصد مواد معدنی است. سویا برخلاف محصولات اصلی مثل گندم و برنج و ذرت که پروتئین آنها در حد پایین و در حدود 13 تا 17 درصد است درصد پروتئین بیشتری دارد. علاوه بر ماده پرارزش پروتئین، وجود حدود 18 درصد روغن دردانه این گیاه، ارزش و اهمیت آن را بهعنوان یک محصول استراتژیک آشکار میسازد. از فرآورده های مهم سویا میتوان به روغن خوراکی، مارگارین، لیسی تین، آرد، سبوس، پنیر سویا، شیر سویا و گوشت سویا اشاره نمود. علاوه بر فرآورده های غذایی، از سویا بهعنوان علوفه و کود سبز نیز استفاده میشود )بینام، 1385 ؛ افشار، 1386 (. یکی از ارکان اصلی در کشاورزی پایدار استفاده از کودهای زیستی در اکوسیستمهای زراعی باهدف حذف یا کاهش در مصرف نهادههای شیمیایی است. کودهای زیستی، یک یا چند نوع میکروارگانیسم مفید خاکزی همراه با مواد نگهدارنده که بهمنظور تامین عناصر غذایی موردنیاز گیاه در اکوسیستم زراعی به کار میروند. کودهای زیستی فسفاته حاوی باکتریها و قارچهای مفید حلکننده فسفات هستند که معمولا با اسیدی کردن خاک و ترشح آنزیمهای فسفاتاز باعث رهاسازی یون فسفات از ترکیبات آن میگردند که این یونها توسط گیاه قابل جذب است )صالح راستین، 1380 .)