فروزان بیرانوند - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ملایر

پدیده حاشیه نشینی به مفهوم امروزین آن، در کشورهای پیشرفته ی جهان بوجود آمده و با صدور برنامه های اقتصادی اینگونه کشورها تحت عنوان برنامه های رشد و توسعه در کشورهای جهان سوم گسترش یافت. پیامد رشد صنعتی کشورهای غربی، بروز مسائل ومشکلات اجتماعی فراوانی بود که یکی از آنها، حاشیه نشینی است. مناطق صنعتی فعال به عنوان قطب های جاذب جمعیت، به فراخوانی نیروی کار از نقاط مختلف کشورهای خویش ویا دیگر کشورهای جهان پرداخته ومازاد جذب نشدهی این نیروها را در سکونتگاه هایی نامناسب ویا سرپناه هایی سرهم بندی شده در نقاطی بخصوص از شهر گرد هم آوردند و در این راستا حاشیه نشینی چهره ی زشت خویش را آشکار ساخت. رشد و توسعه ی کشورهای سرمایه دار اگرچه با غارت دیگر کشورهای جهان همراه بود، اما قادر به چاره اندیشی برای این گروه وازده حاشیه نشینان نبوده و مشکل حاشیه نشینی هنوز هم به صورت مناطقی مشخص در گوشه و کنار شهرهای بزرگ این کشورها، دیده میشود که محله ی هارلم نیویورک، یکی از معروفترین نمونه های اینگونه مناطق است. اجرای برنامه های نواستعماری در کشورهای جهان سوم تحت عنوان برنامه های توسعه، در راستای شکست ساختار اجتماعی و اقتصادی سنتی اینگونه کشورها عمل کرده و به همراه خود، پدیده ی شوم حاشیه نشینی را به ارمغان آورده است. کشورهای جهان سوم، به دلیل تحت سلطه قرار گرفتن وعدم توانایی در غارت دیگر ملل، قادر به کنترل ابعاد رو به افزایش این پدیده نبوده و تعداد زاغه نشینان این کشورها، بطور روز افزونی افزایش مییابد بطوری که امروزه وجود حاشیه نشینان در اطراف شهرهایی بزرگ مانند کلکته، پدیدهای عادی به نظر مرسد. حدود 30٪ از افراد ساکن در شهرهای بزرگ و پایتختهای کشورهای جهان سوم بطور زاغه نشینی زندگی میکنند. در ایران نیز پس از ورود واستقرار سرمایه داری وابسته، پدیده حاشیه نشینی بوجود آمد ورشد آن عمدتا0 از سال 1320 به بعد شدت یافت است و در این راستا مدیریت شهری تلاش گستردهای برای ساماندهی آن انجام داده و در حال انجام است لیکن هنوز وضعیت نامتعادل سکونتگاه های غیر رسمی در تهران و سایر کلان شهرها وجود دارد و برنامه ریزی های منسجم و کارایی را نیاز دارد.

سکونتگاه های غیر رسمی - حاشیه نشینی -زاغه نشینی -ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی