عبدالصمد رهنمانیا - دکترا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات
عباسعلی علی اکبری بیدختی - استاد، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
جواد باباگلی متی کلایی - فارغ التحصیل فیزیک دریا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران

این پژوهش به بررسی نحوه ی شکل گیری توده آب چگال در خزر شمالی و اثرات آن روی جریان خروجی روی تنگه آپشوران می پردازد. برای نیل به این هدف از مدل اقیانوسی HYCOM برای یک دوره 10 ساله (1992-2001) استفاده شده است. فاصله ی افقی شبکه های مدل حدود 3 . 5 کیلومتر و مدل شامل 49 لایه هیبریدی می باشد. گام زمانی باروتروپیکی و باروکلینیکی بترتیب 18 و 180 ثانیه در نظر گرفته شده است. معادله حالت از معادله UNESCO با 17 استفاده شده و نیز طرح واره تلاطمی بکار رفته در مدل ملوریامادا با تراز 2 . 5 است. در این پژوهش یخ به مدل اضافه شده است که معمولا در کارهای گذشته لحاظ نمی شد و در مقایسه با کارهای گذشته مدت زمان اجرای مدل حاضر طولانی تر شده است. نتایج نشان می دهد که در نواحی از خزر شمالی آب در اواخر پاییز شروع به یخ زدن کرده و تا حدی که ضخامت یخ های تشکیل شده به حدود 55 سانتی متر می رسد. با توجه به نحوه ی شکل گیری یخ در محیط های دریایی تغییرات شوری زیر لایه یخ مورد بررسی قرار گرفته است که بیشترین شوری در فصل های سرد سال به ثبت رسیده است که به حدود 14 واحد شوری هم می رسد. نتایج نشان می دهد که سرعت جریان خروجی که مسقیما از واداشت های جوی اثر می پذیرد نه تنها در ماه های مختلف سال متغییر است بلکه در سال های مختلف نیز متفاوت است. به طور نمونه، مقایسه بین تغییرات جریان خروجی در سال 1997 و 2001 نشان می دهد که سرعت در سال 2001 بیشتر از میانگین سرعت در سال 1999 است که می تواند به دلیل تغییرات واداشت های جوی و یا نیز به زمان پر شدن حوزه خزر شمالی مربوط شود.

مدل عددی، HYCOM، پوشش یخ، توده آب، خزر شمالی