علی اسدپور - دکتری معماری، استادیار دانشگاه هنر شیراز، فارس، ایران
هاجر اسدپور - کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

نقش بناهای یادمانی همچون مقبره ها، حفظ حافظه تاریخی شهروندان و تداوم آن در بطن جامعه امروزی است. علی روحانی وصال شیرازی از نوادگان شاعر نامدار شیراز، وصال شیرازی است. خاندان وصال بیش از 200 سال در زمینه علم، هنر و ادب صاحب نام بودند. علی وصال متخلص به روحانی، در خوش نویسی با خطوط شکسته و نسخ و نستعلیق استاد، و در نقاشی از مهارت کافی برخوردار بود. پس از فوت او در سال 1333 خورشیدی، عمارتی در مجموعه آرامگا ه خانوادگی خاندان وصال در سمت غربی حافظیه طراحی و اجرا شد که هنوز برجای است. این مقبره که از یادگارهای معماری روزگار پهلوی دوم در شیراز به شمار می رود، علیرغم ویژگی های معماری و مکان قرارگیری آن، همچنان ناشناخته باقی مانده است. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل هندسه و تناسبات معماری این عمارت یادبود است. در این راستا پژوهش حاضر از راهبرد مورد پژوهی و با مطالعه اسناد و منابع کتابخانه ای موجود پیرامون این مقبره آغاز و با تکیه بر روش پیمایشی به مستندسازی و برداشت داده های میدانی می پردازد. یافته های این پژوهش در قالب اسناد معماری (پلان، نماها و مقطع) و جزئیات هنری (تزئینات فلزی، بافت و رنگ مصالح) ارائه شده است. تحلیل ها در قالب هندسه و تناسبات پلان و نما سامان داده شده است. نتایج نشان می دهد که پلان این آرامگاه دارای شباهت بسیار زیادی به چهارطاقی های تاریخی بوده و دارای تناسباتی نزدیک به تناسبات طلایی در بخش بدنه و راس است. از طرفی بدنه و راس روی چهار پایه سنگی قرار دارند و بدین ترتیب بدنه و راس در مربعی به عرض پایه های سنگی نیز جایمی گیرند. در تزئینات بکار رفته در در-پنجره های نیم دایره در هر چهار جهت این آرامگاه نیز تزئینات فلزی قرار دارد که دارای ریتم های یکنواخت در عرض بازشو و ریستم تکاملی در طول بازشو هستند. این اثر، یادآور مقابری از هوشنگ سیحون و محسن فروغی در طراحی حجم کلی، نما و فرم سقف است.

چهارطاقی، علی روحانی وصال، معماری دوره پهلوی، مقبره، هندسه