ابوالفضل شمسایی - استاد دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی شریف
احمد نعمتی - دانشجوی کارشناسی ارشد عمران دانشگاه صنعتی شریف

سدهای باطله سدهایی هستند که پسماندهای صنعتی و معدنی را در خود نگه داشته و مانع از ورود مواد آلاینده به محیط زیست می شوند. عمر این سدها باید حداقل برابر عمر معدن یا صنعت آلاینده مورد نظر باشد و از آنجا که عمر معادن و صنایع معمولا بیش از 50 سال در نظر گرفته می شود، می توان سدها باطله را جزء سازه های با عمر طولانی دانست. همچنین با توجه به امکان افزایش حجم پسماندها نسبت به حجم طراحی سد در طول دوره بهره برداری می باید طراحی به نحوی صورت پذیرد که امکان افزایش ارتفاع سد وجود داشته باشد. از دیگر محدودیت های طراحی و ساخت اینگونه سدها عدم امکان استفاده از مصالح و تجهیزات موردنظر و مناسب است چرا که اغلب، محل استقرار معادن به گونه ایست که تامین هر گونه مصالح و مخصوصا ماشین آلات و تجهیزات به آسانی امکان پذیر نیست. بنابراین با توجه به اهمیت پایداری سدهای باطله و امکان ورود حجم عظیمی از آلاینده های خطرناک به محیط زیست در صورت شکست اینگونه سدها، عمر طولانی مدت آن ها، محدودیت در استفاده از مصالح و تجهیزات مناسب و سایر محدودیت ها، روش طراحی اینگونه سدها جهت کاهش مخاطرات آن ها بسیار حائز اهمیت است. معیارهای مختلفی جهت انتخاب روش طراحی این نوع از سدها باید مد نظر قرار گیرد که اهم آن ها عبارتند از: خصوصیات فیزیکی پسماندها، مکانیزم انتقال پسماندها و آلودگی، آب و هوا و توپوگرافی منطقه، سابقه بروز مخاطرات طبیعی در محل مورد نظر، شرایط محل احداث پی سد در ساختگاه، مصالح و تجهیزات در دسترس. این مقاله با رویکرد کاهش ریسک پذیری و افزایش پایداری سدهای باطله در برابر مخاطرات طبیعی، به بررسی معیارهای طراحی آن ها می پردازد و روش طراحی مناسب را با شرایط موجود در کشور معرفی می نماید

سدهای باطله، ریسک پذیری، پسماندهای صنعتی ومعدنی، آلودگی محیط زیست